مضیّ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مضیّ:
(فَمَا اسْتَطَاعُوا مُضِيًّا) مضیّ: مصدر است (
مضى،
يمضى،
مضيّا) به معنى «رفتن و گذشتن و يا روان شدن» است.
جمله:
(فَمَا اِسْتَطٰاعُوا مُضِيًّا)
«پس نتوانند گذشتن را»
يعنى نمى‌توانند راه خود را ادامه دهند.
آیه مورد بحث اشاره به مجازات دردناكى مى‌كند كه اگر
خدا بخواهد،
مجرمان را به آن كيفر مى‌دهد و آن اينكه آن‌ها را در جاى خود
مسخ مى‌كند.
به مجسمه‌هايى بى‌روح، فاقد حركت و يا به شكل حيوانى افليج تبديل مى‌سازد به‌گونه‌اى كه نتوانند راه خود را ادامه دهند و يا به عقب بازگردند.
به موردی از کاربرد
مضیّ در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ لَوْ نَشَاء لَمَسَخْنَاهُمْ عَلَى مَكَانَتِهِمْ فَمَا اسْتَطَاعُوا مُضِيًّا وَ لَا يَرْجِعُونَ) (و اگر بخواهيم آن‌ها رادر جاى خود
مسخ مى‌كنيم و به مجسّمه‌هايى بى‌روح مبدّل مى‌سازيم تا نتوانند راه خود را ادامه دهند و نه به عقب بازگردند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: در مجمع البيان مى‌گويد: كلمه
مسخ برگشتن آدمى به خلقتى زشت و بد منظره است، هم چنان كه در داستان
بنی‌اسرائیل جمعى از
انسان‌ها به صورت ميمون و خوک برگشتند و نيز در معناى كلمه مكانت مى‌گويد: اين كلمه و كلمه مكان به يک معنا است.
مراد از
مسخ کفار بر مكانى كه دارند اين است كه ما چنين قدرتى داريم كه
كفار را در همان جايى كه فعلا نشسته‌اند بدون اينكه از جايشان تكان دهيم و بدون اينكه خود را به زحمت اندازيم، به صرف مشيت خود مسخشان مى‌كنيم. پس كلمه
(على مكانتهم) كنايه از اين است كه اين كار براى
خدای تعالی آسان است و هيچ سختى ندارد.
معناى جمله
(فَمَا اسْتَطاعُوا مُضِيًّا وَ لا يَرْجِعُونَ) اين است كه: نه مى‌توانند به سوى
عذاب روانه شوند و نه از عذاب برگردند و حالت قبل از عذاب خود را دريابند. پس كلمه مضى و رجوع كنايه هستند از برگشتن به حالت سلامت و از باقى ماندن بر حالت عذاب و
مسخ.
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات
قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «مضیّ »، ج۴، ص۳۰۷.
