مصادیق نمازگزاران (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مصاديق
نمازگزاران با توجه به
آیات قرآن عبارتند از:
برپا داشتن نماز، از اوصاف
ابرار، جلوه‌اى از
صدق آنان:
«لَيْسَ الْبِرَّ ... وَ لكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ ... وَ أَقامَ الصَّلاةَ ... أُولئِكَ الَّذِينَ صَدَقُوا ...؛
نيكى، اين نيست كه ... بلكه نيكوكار كسى است كه ايمان آورده...؛ ... و نماز را برپا مى‌دارد ... اينها كسانى هستند كه راست مى‌گويند....»
یکی از مصادیق نمازگزاران
حضرت ابراهیم علیه‌السلام است.
در آیات قرآن کریم،
حضرت اسحاق علیه‌السلام ازنمازگزاران معرفی شده‌اند.
حضرت اسماعیل علیه‌السلام از مصادیق نمازگزاران هستند.
سفارش مداوم
اسماعیل صادق الوعد علیه‌السلام به خاندان خود، درباره
اقامه نماز:
«وَ اذْكُرْ فِي الْكِتابِ إِسْماعِيلَ إِنَّهُ كانَ صادِقَ الْوَعْدِ وَ كانَ رَسُولًا نَبِيًّا وَ كانَ يَأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلاةِ وَ الزَّكاةِ وَ كانَ عِنْدَ رَبِّهِ مَرْضِيًّا؛
و در اين كتاب از اسماعيل نيز ياد كن، كه او در وعده‌اش صادق، و
رسول و پيامبرى بزرگ بود. او همواره خانواده‌اش را به نماز و
زکات فرمان مى‌داد؛ و پيوسته مورد رضايت پروردگارش بود.»
اولواالالباب، از برپاكنندگان نماز:
«... أُولُوا الْأَلْبابِ وَ الَّذِينَ ... وَ أَقامُوا الصَّلاةَ ...؛
... خردمندان ... و كسانى كه... و نماز را برپا مى‌دارند....»
قوم
بنی‌اسرائیل یکی از مصادیق نمازگزاران هستند.
نماز و
عبادت خالصانه
زکریّا علیه‌السلام از ويژگيهاى برجسته آن حضرت:
۱. «هُنالِكَ دَعا زَكَرِيَّا رَبَّهُ قالَ رَبِّ هَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ ذُرِّيَّةً طَيِّبَةً إِنَّكَ سَمِيعُ الدُّعاءِ فَنادَتْهُ الْمَلائِكَةُ وَ هُوَ قائِمٌ يُصَلِّي فِي الْمِحْرابِ أَنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكَ بِيَحْيى مُصَدِّقاً بِكَلِمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَ سَيِّداً وَ حَصُوراً وَ نَبِيًّا مِنَ الصَّالِحِينَ؛
آن جا بود كه زكريا، با مشاهده آن همه شايستگى در مريم، پروردگار خويش را خواند و گفت: پروردگارا! از سوى خود،
فرزند پاكيزه‌اى نيز به من عطا فرما، كه تو
دعا را مى‌شنوى. و در حالى كه او در محراب ايستاده، مشغول
نیایش بود، فرشتگان او را صدا زدند كه: خدا تو را به يحيى بشارت مى‌دهد؛ (كسى) كه كلمه خدا -مسيح- را تصديق مى‌كند؛ و رهبر خواهد بود؛ و از هوسهاى سركش بركنار، و پيامبرى از
صالحان است.»
۲. «ذِكْرُ رَحْمَتِ رَبِّكَ عَبْدَهُ زَكَرِيَّا فَخَرَجَ عَلى قَوْمِهِ مِنَ الْمِحْرابِ فَأَوْحى إِلَيْهِمْ أَنْ سَبِّحُوا بُكْرَةً وَ عَشِيًّا؛
اين يادى است از رحمت پروردگار تو نسبت به بنده‌اش زكريا، او از محراب عبادت به سوى مردم بيرون آمد؛ و با اشاره به آنها گفت: (به شكرانه اين موهبت)،
صبح و
شام خدا را
تسبیح گوييد.»
بشارت اعطاى
یحیی علیه‌السلام به زكريّا عليه‌السلام به هنگام نماز، در
محراب:
«هُنالِكَ دَعا زَكَرِيَّا رَبَّهُ قالَ رَبِّ هَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ ذُرِّيَّةً طَيِّبَةً إِنَّكَ سَمِيعُ الدُّعاءِ فَنادَتْهُ الْمَلائِكَةُ وَ هُوَ قائِمٌ يُصَلِّي فِي الْمِحْرابِ أَنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكَ بِيَحْيى مُصَدِّقاً بِكَلِمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَ سَيِّداً وَ حَصُوراً وَ نَبِيًّا مِنَ الصَّالِحِينَ؛
آن جا بود كه زكريا، با مشاهده آن همه شايستگى در مريم، پروردگار خويش را خواند و گفت: پروردگارا! از سوى خود، فرزند پاكيزه‌اى نيز به من عطا فرما، كه تو دعا را مى‌شنوى. و در حالى كه او در محراب ايستاده، مشغول نيايش بود، فرشتگان او را صدا زدند كه: خدا تو را به يحيى بشارت مى‌دهد؛ (كسى) كه كلمه خدا -مسيح- را تصديق مى‌كند؛ و رهبر خواهد بود؛ و از هوسهاى سركش بركنار، و پيامبرى از صالحان است.»»
سلیمان علیه‌السلام از نمازگزاران:
«وَ وَهَبْنا لِداوُدَ سُلَيْمانَ نِعْمَ الْعَبْدُ إِنَّهُ أَوَّابٌ إِذْ عُرِضَ عَلَيْهِ بِالْعَشِيِّ الصَّافِناتُ الْجِيادُ فَقالَ إِنِّي أَحْبَبْتُ حُبَّ الْخَيْرِ عَنْ ذِكْرِ رَبِّي حَتَّى تَوارَتْ بِالْحِجابِ؛
ما سليمان را به
داود بخشيديم؛ چه بنده خوبى! زيرا او بسيار
توبه‌کننده بود. به خاطر بياور هنگامى را كه عصرگاهان اسبان چابك تندرو را بر او عرضه داشتند، گفت: من اين
اسبان را بخاطر پروردگارم دوست دارم و مى‌خواهم از آنها در
جهاد استفاده كنم. او به آنها نگاه مى‌كرد تا از ديدگانش پنهان شدند.»
گفته شده: مقصود از «ذكر ربى»
نماز عصر است.
نماز، بارزترين نمود آيين
شعیب علیه‌السلام و حضرت شعيب عليه‌السلام از اقامه‌كنندگان نماز:
«قالُوا يا شُعَيْبُ أَ صَلاتُكَ تَأْمُرُكَ ...؛
گفتند: «اى شعيب! آيا نمازت به تو دستور مى‌دهد ....»
از اينكه
قوم شعیب در مقام اعتراض به وى نماز او را عنوان كردند، مطلب مذكور قابل استفاده است.
از مصادیق نمازگزاران صحابه هستند.
تمجید خدا از اصحاب پيامبر، به دليل برگزارى نماز و سجده‌هاى طولانى:
«مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ الَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَماءُ بَيْنَهُمْ تَراهُمْ رُكَّعاً سُجَّداً يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَ رِضْواناً سِيماهُمْ فِي وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذلِكَ مَثَلُهُمْ فِي التَّوْراةِ وَ مَثَلُهُمْ فِي الْإِنْجِيلِ كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوى عَلى سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغِيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظِيماً؛
محمد فرستاده خداست؛ و كسانى كه با او هستند در برابر كفّار سرسخت و شديد، و در ميان خود مهربانند؛ پيوسته آنها را در حال ركوع و سجود مى‌بينى در حالى كه همواره فضل و رضاى خدا را مى‌طلبند؛ نشانه آنها در صورتشان از اثر سجده نمايان است؛ اين توصيف آنان در تورات است و توصيف آنان در انجيل، همانند زراعتى است كه جوانه‌اش را خارج ساخته، سپس به تقويت آن پرداخته تا محكم شده و بر پاى خود ايستاده است و به قدرى نمو و رشد كرده كه زارعان را به شگفتى وا مى‌دارد؛ اين براى آن است كه كافران را به خشم آورد! و كسانى از آنها را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند، خداوند وعده آمرزش و پاداش عظيمى داده است.»
تكليف
صحابه به
نماز شب از سوى خداوند:
«إِنَّ رَبَّكَ يَعْلَمُ أَنَّكَ تَقُومُ أَدْنى مِنْ ثُلُثَيِ اللَّيْلِ ... وَ طائِفَةٌ مِنَ الَّذِينَ مَعَكَ ... وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ ...؛
پروردگارت مى‌داند كه تو و گروهى از آنها كه با تو هستند نزديك دو ثلث از شب يا نصف يا ثلث آن را به پا مى‌خيزيد ... و نماز را برپا داريد ....»
نماز و
رکوع و
سجود بسيار، از فضايل بيان شده براى صحابه پيامبر، در
تورات و
انجیل:
«مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ الَّذِينَ مَعَهُ ... تَراهُمْ رُكَّعاً سُجَّداً ... سِيماهُمْ فِي وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذلِكَ مَثَلُهُمْ فِي التَّوْراةِ وَ مَثَلُهُمْ فِي الْإِنْجِيلِ كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ ...؛
محمد فرستاده خداست؛ و كسانى كه با او هستند ... پيوسته آنها را در حال ركوع و سجود مى‌بينى ... نشانه آنها در صورتشان از اثر سجده نمايان است؛ اين توصيف آنان در تورات است و توصيف آنان در انجيل، همانند زراعتى است كه جوانه‌اش را خارج ساخته....»
علی علیه‌السلام انسانى
مؤمن و اقامه‌كننده نماز:
«إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ؛
سرپرست و ولىّ شما، تنها خداست و پيامبر او و كسانى كه ايمان آورده‌اند؛ همانها كه نماز را بر پا مى‌دارند، و در حال ركوع، زكات مى‌دهند.»
براساس روايات و اقوال مفسران
شیعه و
اهل سنّت، آيه‌مزبور، درباره على عليه‌السلام نازل شده است.
انفاق على عليه‌السلام در ركوع نماز، مايه فضيلت براى آن حضرت:
«إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ؛
سرپرست و ولىّ شما، تنها خداست و پيامبر او و كسانى كه ايمان آورده‌اند؛ همانها كه نماز را بر پا مى‌دارند، و در حال ركوع، زكات مى‌دهند.»
مداومت بر اقامه نماز، از توصيه‌هاى خدا به
عیسی علیه‌السلام:
«قالَ إِنِّي عَبْدُ اللَّهِ آتانِيَ الْكِتابَ وَ جَعَلَنِي نَبِيًّا وَ جَعَلَنِي مُبارَكاً أَيْنَ ما كُنْتُ وَ أَوْصانِي بِالصَّلاةِ وَ الزَّكاةِ ما دُمْتُ حَيًّا؛
ناگهان عيسى زبان به سخن گشود و گفت: من‌بنده خدايم؛ او كتاب آسمانى به من داده؛ و مرا پيامبر قرار داده است. و هر جا كه باشم مرا وجودى پربركت قرار داده؛ و تا زمانى كه زنده‌ام، مرا به نماز و زكات توصيه كرده است.»
اقامه نماز، از ويژگيهاى پيكارگران راه خدا
:
«أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا .... الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ إِلَّا أَنْ يَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَ لَوْ لا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ ...الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ ...؛
به كسانى كه
جنگ بر آنان تحميل گرديده، اجازه جهاد داده شده است... همانها كه از خانه‌ها و شهر خود، به ناحق رانده شدند، و گناهى نداشتند جز اينكه مى‌گفتند: پروردگار ما، خداى يكتاست! و اگر خداوند بعضى از مردم را بوسيله بعضى ديگر دفع نكند، ديرها، و معابد
یهود و
نصاری، و مساجدى كه نام خدا در آن بسيار برده مى‌شود، ويران مى‌گردد. ... همان كسانى كه هرگاه در زمين به آنها قدرت ببخشيم، نماز را برپا مى‌دارند.... »
یکی از مصادیق نمازگزاران
حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله هستند.
مخبتان، از اقامه‌كنندگان نماز:
«وَ لِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنا مَنْسَكاً لِيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلى ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعامِ فَإِلهُكُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَلَهُ أَسْلِمُوا وَ بَشِّرِ الْمُخْبِتِينَ الَّذِينَ إِذا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ الصَّابِرِينَ عَلى ما أَصابَهُمْ وَ الْمُقِيمِي الصَّلاةِ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ؛
براى هر امّتى قربانگاهى قرار داديم، تا نام خدا را به هنگام
قربانی بر چهارپايانى كه به آنان روزى داده‌ايم ببرند، و خداى شما معبود واحدى است؛ تنها در برابر فرمان او تسليم باشيد. و افراد مطيع و متواضع را بشارت ده. همان كسانى كه چون نام خدا برده مى‌شود، دلهايشان پر از خوف پروردگار مى‌گردد؛ و آنها كه در برابر مصيبتهايى كه به آنان مى‌رسد، شكيبا هستند؛ و آنها كه نماز را برپا مى‌دارند، و از آنچه به آنان روزى داده‌ايم انفاق مى‌كنند.»
مأموريّت
مریم علیهاالسلام به ادای
قنوت،
سجده و
رکوع (نماز)، در برابر پروردگار خويش:
«يا مَرْيَمُ اقْنُتِي لِرَبِّكِ وَ اسْجُدِي وَ ارْكَعِي مَعَ الرَّاكِعِينَ؛
اى مريم! به شكرانه اين نعمت براى پروردگار خود، خضوع كن و سجده به جا آور؛ و با ركوع كنندگان، ركوع كن.»
مقصود از «قنوت» در آيه، قنوت و
خضوع نمازگزار در برابر خدا است.
نماز گزاردن همراه با نمازگزاران، پيام
جبرئیل به مريم عليهاالسلام، از سوى خداوند:
«وَ إِذْ قالَتِ الْمَلائِكَةُ يا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاكِ وَ طَهَّرَكِ وَ اصْطَفاكِ عَلى نِساءِ الْعالَمِينَ يا مَرْيَمُ اقْنُتِي لِرَبِّكِ وَ اسْجُدِي وَ ارْكَعِي مَعَ الرَّاكِعِينَ؛
و به ياد آوريد هنگامى را كه فرشتگان گفتند: «اى مريم! خدا تو را برگزيده و پاك ساخته؛ و بر تمام زنان جهان، برترى بخشيده است.اى مريم! به شكرانه اين نعمت براى پروردگار خود، خضوع كن و سجده به جا آور؛ و با ركوع كنندگان، ركوع كن.»
برپايى نماز در
شب، همراه با تلاوت
آیات الهی، از سوى برخى
اهل‌کتاب (
نصارا):
«لَيْسُوا سَواءً مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ أُمَّةٌ قائِمَةٌ يَتْلُونَ آياتِ اللَّهِ آناءَ اللَّيْلِ وَ هُمْ يَسْجُدُونَ؛
آنها يكسان نيستند؛ زيرا گروهى از اهل كتاب، به حق و ايمان قيام مى‌كنند؛ و پيوسته در اوقات شب، آيات خدا را مى‌خوانند؛ در حالى كه سجده مى‌نمايند.»
بنابر يك احتمال، مقصود از «من اهل الكتاب امة قائمة» نصارا هستند و مراد از «سجده» نماز است.
حضرت موسی علیه‌السلاماز نمازگزاران هستند.
موسی علیه‌السلام مأمور ساختن
مکان نماز و
مُصلّی براى
بنی‌اسرائیل:
«وَ أَوْحَيْنا إِلى مُوسى وَ أَخِيهِ أَنْ تَبَوَّءا لِقَوْمِكُما بِمِصْرَ بُيُوتاً وَ اجْعَلُوا بُيُوتَكُمْ قِبْلَةً وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ؛
و به موسى و برادرش
وحی كرديم كه: براى قوم خود، خانه‌هايى در سرزمين مصر آماده كنيد؛ و خانه‌هايتان را مقابل يكديگر و متمركز قراردهيد؛ و نماز را برپا داريد؛ و به مؤمنان بشارت ده (كه سرانجام پيروز مى‌شوند.)»
در اينكه مقصود از «
قبله» چيست، مفسران احتمالهاى گوناگونى ذكر كرده‌اند، از جمله آنها محل نماز است.
گفتنى است جمله «واقيموا الصلاة» مؤيدى بر احتمال ياد شده است.
اقامه نماز، از مسئوليت‌هاى موسى عليه‌السلام:
«... يا مُوسى ... وَ أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْرِي؛
... اى موسى! ...نماز رابراى ياد من بپادار.»
اقامه نماز، از عوامل
رستگاری، در
صحف موسی علیه‌السلام:
«قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَكَّى وَ ذَكَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى إِنَّ هذا لَفِي
الصُّحُفِ الْأُولى
صُحُفِ إِبْراهِيمَ وَ مُوسى؛
به يقين كسى كه خود را پاكيزه ساخت، رستگار شد. و آن كس كه نام پروردگارش را ياد كرد و نماز خواند.اين دستورها در كتب آسمانى پيشين نيز آمده است، در كتب
ابراهيم و موسى.»
مؤمنان، از اقامه‌كنندگان
نماز:
۱. «وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ ما تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ مِنْ خَيْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ؛
و نماز را برپا داريد و زكات را بپردازيد؛ و هر كار خيرى را براى خود از پيش مى‌فرستيد، آن را نزد خدا در سراى ديگر خواهيد يافت؛ زيرا خداوند به اعمال شما بيناست.»
۲. «وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ ... وَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ ...؛
مردان و زنان باايمان، ... نماز را برپا مى‌دارند؛....»
۳. «قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الَّذِينَ هُمْ عَلى صَلَواتِهِمْ يُحافِظُونَ؛
به يقين مؤمنان رستگار شدند؛ و آنها كه بر نمازهايشان مواظبت مى‌نمايند.»
مأموريّت
هارون علیه‌السلام و بنى‌اسرائيل، براى اقامه نماز در خانه‌هاى خود، به دليل
ترس از
ستمگران زمان خود:
«وَ أَوْحَيْنا إِلى مُوسى وَ أَخِيهِ أَنْ تَبَوَّءا لِقَوْمِكُما بِمِصْرَ بُيُوتاً وَ اجْعَلُوا بُيُوتَكُمْ قِبْلَةً وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ؛
و به موسى و برادرش وحى كرديم كه: براى قوم خود، خانه‌هايى در سرزمين
مصر آماده كنيد؛ و خانه‌هايتان را مقابل يكديگر و متمركز قراردهيد؛ و نماز را برپا داريد؛ و به مؤمنان بشارت ده (كه سرانجام پيروز مى‌شوند.)»
بر اساس روايتى از
امام کاظم علیه‌السلام است.
اقامه نماز، از آموزه‌های دینی و وظايف
یعقوب علیه‌السلام:
«وَ وَهَبْنا لَهُ إِسْحاقَ وَ يَعْقُوبَ .... وَ أَوْحَيْنا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْراتِ وَ إِقامَ الصَّلاةِ ...؛
و اسحاق و- علاوه بر او- يعقوب را به وى بخشيديم... و انجام كارهاى نيك و برپاداشتن نمازو اداى زكات را به آنها وحى كرديم....»
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳۱، ص۴۶۷، برگرفته از مقاله «مصادیق نمازگزاران».
