مصادرات
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مصادرات، یکی از
اصطلاحات به‌کار رفته در
علم منطق بوده و به‌معنای
مبادی تصدیقی مورد
تسلیم متعلم همراه با استنکار و تشکیک است.
مبادی هر
علم عبارت است از اموری که مباحث و مسائل آن
علم بر آن امور مبتنی است. این
مبادی بر دو قسم هستند:
مبادی تصوریه و
مبادی تصدیقیه.
مبادی تصوری، حدود اشیائی است که در یک
علم استعمال می‌شود و شامل این امور می‌گردد:
موضوع علم، اجزاء موضوع، جزئیِ تحت موضوع و
عَرَضی ذاتی.
مبادی تصدیقی، مقدماتی هستند که قیاسات آن
علم از آنها تالیف می‌یابد و بر دو قسم هستند:
۱.
قضایای اوّلی: این قضایا بی نیاز از اثبات بوده و
مبادیِ به نحو مطلق می‌باشند. این قسم را «
اصول متعارفه» می‌گویند.
۲.
قضایای غیر اوّلی: این قضایا هر چند قابل اثبات هستند اما در این
علم باید
مسلّم انگاشته شوند تا بتوان مسائل آن
علم را بر آنها میتنی کرد. شأن این قضایا آن است که در
علم دیگری اثبات شوند. این قضایا نسبت به
علمی که در آن، مورد بحث و اثبات قرار می‌گیرند در زمره مسائل آن
علم قرار می‌گیرند، بنابراین،
مبادیِ به نحو مطلق نمی‌باشند بلکه در یک
علم از
مبادی، و در
علم دیگر، از
مسائل علم می‌باشند.
مبادی تصدیقی هر
علم به اعتبار پذیرش مسامحی یا همراه با استنکار و تشکیک در آنها توسط
متعلمان، دو نام پیدا می‌کند:
اصول موضوعه: اطلاق این اسم بر قضایای مزبور در صورتی است که این قضایا توسط
متعلم از روی مسامحه و حُسن ظن به
معلّم، بدون اینکه برهانی شده باشد، مورد پذیرش قرار گیرد.
مصادرات: اطلاق این اسم بر قضایای مزبور در صورتی است که
متعلم از باب مجارات و همراه با استنکار و تشکیک و تردید، به این قضایا
تسلیم می‌گردد چنانکه در مجادلات، گاهی چنین عمل می‌شود.
مبادی تصدیقی (اصول موضوعه و مصادرات)، بخشی از
قضایای مسلّمات (به معنای عام) است.
مصادرات معنای دیگری هم دارد که قسمی از
مغالطه و مربوط به ترکیب
قیاس است و نام مشهور آن «
مصادره به مطلوب» است، و عبارت است از مغالطه‌ای که نتیجه، عین
صغرا یا کبرای
قضیه باشد و به لفظ دیگری صغرا یا
کبرا قرار داده شده باشد.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• مظفر، محمدرضا، المنطق.
• خوانساری، محمد، منطق صوری.
•
علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.
• قوام صفری، مهدی، ترجمه برهان شفا.
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «مصادرات»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۴/۱۶.
