مشرق تابستان (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
این نظام که مبداء پیدایش فصول چهارگانه سال با برکات فراوانی است در حقیقت تأکید و تکمیلی است برای وجود میزان در آفرینش آسمانها، و در مجموع هم بیانگر نظام دقیق آفرینش و حرکت
زمین و
ماه و
خورشید می‌باشد، و هم اشاره ای است به نعمتها و برکاتی که از این رهگذر عائد
انسان می‌شود.
قرآن کریم در مورد تفاوت مشرق تابستان با مشرق زمستان چنین می فرماید: «رب المشرقین ورب المغربین» او پروردگار دو مشرق و دو
مغرب است. (
اصبغ بن نباته می‌گوید:
امیرالمؤمنین علیه‌السلام در خطبه‌ای فرمود: ... معنای خدا «رب المشرقین و رب المغربین» _ پروردگار دو مشرق و دو
مغرب- این است که مشرق زمستان در محدوده خود و مشرق تابستان در محدوده دیگر است.
)
منظور از دو مشرق، مشرق
تابستان و مشرق زمستان است، که به خاطر دو جا بودن آن دو چهار فصل پدید می‌آید، و ارزاق روزی خواران
انتظام می‌پذیرد. بعضی هم گفته‌اند: مراد از دو مشرق، مشرق
خورشید و مشرق ماه است، و مراد از دو
مغرب هم دو
مغرب آن دو است.
درست است که خورشید در هر روزی از ایام سال از نقطه‌ای طلوع و در نقطه‌ای
غروب می‌کند، و به این ترتیب به تعداد روزهای سال مشرق و
مغرب دارد، ولی با توجه به حداکثر میل شمالی آفتاب، و میل جنوبی آن در حقیقت دو مشرق و دو
مغرب دارد، و بقیه در میان این دو می‌باشد.
این نظام که مبداء پیدایش فصول چهارگانه سال با برکات فراوانی است در حقیقت تأکید و تکمیلی است برای آنچه در آیات قبل آمده، آنجا که سخن از حساب سیر خورشید و
ماه در میان است، و همچنین سخن از وجود میزان در آفرینش آسمانها، و در مجموع هم بیانگر نظام دقیق آفرینش و حرکت
زمین و ماه و خورشید می‌باشد، و هم اشاره ای است به نعمتها و برکاتی که از این رهگذر عائد
انسان می‌شود. از آنچه گفتیم این نکته به خوبی روشن شد که چرا در بعض آیات قرآن آمده است: فلا اقسم برب المشارق و
المغارب (سوگند به پروردگار مشرقها و
مغربها).
زیرا در آنجا اشاره به تمام مشرقها و
مغربهای خورشید در عرض سال است، در حالی که در آیه مورد بحث تنها به نهایت قوس صعودی و نزولی آن اشاره می‌کند.
«فلا اقسم برب المشـرق
والمغـرب انا لقـدرون»
سوگند به پروردگار مشرقها و
مغربها که ما قادریم.
یعنی مشارق خورشید، و
مغارب آن. چون خورشید در هر روز از ایام سالهای شمسی مشرق و
مغربی جداگانه دارد، هیچ روزی از
مشرق دیروزش طلوع و در
مغرب دیروزش
غروب نمی‌کند، مگر در مثل همان روز در سالهای آینده.
احتمال هم دارد مراد از مشارق و
مغارب مشرقهای همه ستارگان و
مغربهای آنها باشد.
تعبیر به رب المشارق و
المغارب (پروردگار مشرقها و
مغربها) ممکن است اشاره به این باشد که همان خداوندی که قادر است خورشید با عظمت را هر روزی در مشرق و
مغرب جدیدی قرار دهد، و آنچنان این حساب دقیق باشد که میلیونها سال دوره سالانه خود را بی کم و کاست طی کند، قادر است بار دیگر انسان را به زندگی باز گرداند و حیات نوینی بخشد و یا گروهی را ببرد و گروهی شایسته تر جانشین آنها کند.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۷، ص۲۸۳، برگرفته از مقاله «مشرق تابستان».
