مشرق تابستان (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
این نظام که مبداء پیدایش فصول چهارگانه سال با برکات فراوانی است در حقیقت تأکید
و تکمیلی است برای وجود میزان در
آفرینش آسمانها،
و در مجموع هم بیانگر نظام دقیق
آفرینش و حرکت
زمین و ماه و خورشید می‌باشد،
و هم اشاره ای است به نعمتها
و برکاتی که از این رهگذر عائد
انسان می‌شود.
قرآن کریم در مورد تفاوت مشرق تابستان با مشرق زمستان چنین می فرماید: «رب المشرقین ورب المغربین» او پروردگار دو مشرق
و دو مغرب است. (
اصبغ بن نباته می‌گوید:
امیرالمؤمنین علیه‌السلام در خطبه‌ای فرمود: ... معنای خدا «رب المشرقین
و رب المغربین» _ پروردگار دو مشرق
و دو مغرب- این است که مشرق زمستان در محدوده خود
و مشرق تابستان در محدوده دیگر است.
)
منظور از دو مشرق، مشرق
تابستان و مشرق زمستان است، که به خاطر دو جا بودن آن دو چهار فصل پدید می‌آید،
و ارزاق روزی خواران
انتظام می‌پذیرد. بعضی هم گفته‌اند: مراد از دو مشرق، مشرق
خورشید و مشرق ماه است،
و مراد از دو مغرب هم دو مغرب آن دو است.
درست است که خورشید در هر روزی از ایام سال از نقطه‌ای طلوع
و در نقطه‌ای
غروب می‌کند،
و به این ترتیب به تعداد روزهای سال مشرق
و مغرب دارد، ولی با توجه به حداکثر میل شمالی آفتاب،
و میل جنوبی آن در حقیقت دو مشرق
و دو
مغرب دارد،
و بقیه در میان این دو می‌باشد.
این نظام که مبداء پیدایش فصول چهارگانه سال با برکات فراوانی است در حقیقت تأکید
و تکمیلی است برای آنچه در آیات قبل آمده، آنجا که سخن از حساب سیر خورشید
و ماه در میان است،
و همچنین سخن از وجود میزان در
آفرینش آسمانها،
و در مجموع هم بیانگر نظام دقیق
آفرینش و حرکت
زمین و ماه
و خورشید می‌باشد،
و هم اشاره ای است به نعمتها
و برکاتی که از این رهگذر عائد
انسان می‌شود. از آنچه گفتیم این نکته به خوبی روشن شد که چرا در بعض آیات قرآن آمده است: فلا اقسم برب المشارق
و المغارب (سوگند به پروردگار مشرقها
و مغربها).
زیرا در آنجا اشاره به تمام مشرقها
و مغربهای خورشید در عرض سال است، در حالی که در آیه مورد بحث تنها به نهایت قوس صعودی
و نزولی آن اشاره می‌کند.
«فلا اقسم برب المشـرق والمغـرب انا لقـدرون»
سوگند به پروردگار مشرقها
و مغربها که ما قادریم.
یعنی مشارق خورشید،
و مغارب آن. چون خورشید در هر روز از ایام سالهای شمسی مشرق
و مغربی جداگانه دارد، هیچ روزی از
مشرق دیروزش طلوع
و در مغرب دیروزش غروب نمی‌کند، مگر در مثل همان روز در سالهای آینده.
احتمال هم دارد مراد از مشارق
و مغارب مشرقهای همه ستارگان
و مغربهای آنها باشد.
تعبیر به رب المشارق
و المغارب (پروردگار مشرقها
و مغربها) ممکن است اشاره به این باشد که همان خداوندی که قادر است خورشید با عظمت را هر روزی در مشرق
و مغرب جدیدی قرار دهد،
و آنچنان این حساب دقیق باشد که میلیونها سال دوره سالانه خود را بی کم
و کاست طی کند، قادر است بار دیگر انسان را به زندگی باز گرداند
و حیات نوینی بخشد
و یا گروهی را ببرد
و گروهی شایسته تر جانشین آنها کند.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۷، ص۲۸۳، برگرفته از مقاله «مشرق تابستان».
