مسجد الاجابه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
این
مسجد یکی از
مساجد مهم مکه می باشد.
این
مسجد پایین تر از میدان معابده، در ابتدای شارع ابطح، در طریق
مسجدالحرام و در ابتدای شارع
الاجابه است.
ادامه مسیر فعلی از سر شارع
الاجابه، به ثنیه اذاخرمی رسد که محل ورود
رسول خدا(صلی الله علیه وآله) به
مکه به هنگام فتح مکه در
رمضان سال هشتم هجرت است. این ثنیّه، مُشْرف بر باغ خرمان بوده که اکنون شهرداری مکه را در آنجاساخته اند.
فاکهی در قرن دوم از این
مسجد یاد کرده و می گوید آن
مسجد در آغازِ شعبی واقع شده که در تاریخ به نام شعب آل قنفذ شناخته می شود. این شعب در درون کوه العَیْر است.
مسجد پیش گفته، باید در شمار چند
مسجد کهن مکه شناخته شود که نام های گونا گون مانند:
مسجد آل قنفذ،
مسجد الإجابه و
مسجد الاستراحه داشته است.
فاکهی می نویسد:
در این شعب، خانه آل خَلَف بن عبدالله بن سائب بوده که به آنها «آل عبدربة بن السائب» می گویند و در مقابل قصر محمدبن سلیمان واقع است. نام دیگر آن «شعب اللئام» است و این شعب در دست چپ کسی است که بالای باغ خرمان بایستد و در این زمان خانه خَلَفیین از بنی مخزوم است.
حضارمه (مردمان منسوب به حَضْرموت) هم در این شعب سکونت دارند. شعب مزبور به «شعب الخلفیین» ناموراست. در آنجا
مسجدی است که گفته می شود رسول خدا(صلی الله علیه وآله) در آن نمازگزارده است.
از
زهیربن قنفذ نقل شده است که رسول خدا(صلی الله علیه وآله)، روز را در غار حِرا به سر می برد و شب از حِرا پایین آمده، به محل
مسجد می رفت که پشت خانه ابوعبیده بود و به شعب الخلفیین شهرت داشت. در این وقت خدیجه هم از مکه می آمد و آنها در نزدیکی این شعب با یکدیگر بودند تا جدا شوند.
اول: در جای باغ خرمان، که در برابر
مسجد الإجابه بوده، اکنون دقیقاً شهرداری مکه ـ امانة العاصمة المقدسه ـ قرار گرفته است. اندکی از خیابان به سمت ریع اذاخر را نیز باید داخل در باغ خرمان دانست.
دوم:
مسجد الاجابه دست کم تا قرن سوم به این نام شناخته نمی شده است. فاکهی در قرن سوم از آن با
مسجد آل قنفذ یاد کرده است.
سوم: کتیبه ای در
مسجد الإجابه موجود است که اشاره به بازسازی آن در قرن دهم هجری دارد. به علاوه، دو بیت شعر هم در باره بازسازی این
مسجد بر کتیبه ای دیگر در این سوی
محراب در بنای قبلی وجود داشت.
در قرن هشتم، ابن بطوطه در سفرنامه اش از مسجدالاجابه یاد کرده، می نویسد: آن
مسجدی است که رسول خدا(صلی الله علیه وآله) به هنگام بازگشت از
عمره، در آنجا استراحت کرد و اکنون مردم آن را از روی تبرّک می بوسند.
ابن فهد در حوادث سال ۷۲۰ نوشته است: در این سال مسجدالاجابه تعمیر شد. این
مسجد سمت چپ کسی است که به سوی منا می رود و در نزدیکی ثنیّة اذاخر است و گفته شده که رسول خدا(صلی الله علیه وآله) در آن نماز خوانده است.
همو در حوادث سال ۸۳۱ آورده: امیر سیف الدین شاهین عثمانی در این سال مسجدالإجابه را که در شعبی نزدیک ثنیة اذاخر است، تعمیر کرد.
چهارم: تا این جا چند نکته در باره حضور
رسول خدا(صلی الله علیه وآله) در این محل، نقل کردیم. یکی همان اشاره
ابن بطوطه بود که حضرت در بازگشت از
عمره در اینجا استراحت کرده است.
دیگر آن که حضرت روزها در غار حِرا بوده و شب را در اینجا با
خدیجه(علیها السلام) بسر می برده است.
ابن فهد هم به نقل از راویان می نویسد: گفته اند که
جنیان در اینجا به محضر رسول خدا(صلی الله علیه وآله) آمدند و با آن حضرت دیدار کردند.
جمیل کتبی نویسنده معاصر شهر مکه می نویسد: این
مسجد را «
مسجد الاستراحه» گفته اند؛ زیرا مکانی است که وقتی رسول خدا(صلی الله علیه وآله) در روز سیزدهم از
منا و از حجّة الوداع بازمی گشت در این جا استراحت کرد.
همچنین می نویسد: گفته اند که حضرت در کودکی در اینجا گوسفندان را به چرا می آورده است.
آشکار است که اینها اقوال شفاهی بوده و نویسندگان از مردم می شنیده اند. در این میان، نکته مهم همان اشاره فاکهی است که گفته است: رسول خدا(صلی الله علیه وآله) در اینجا نماز خوانده است.
در سال ۱۳۹۴ قمری ساختمان قدیمی
مسجد خراب گردید و در همان محل پیشین،
مسجد جدیدی بنا نهاده شد. بنای فعلی آن، مربع شکل و دارای مساحتی حدود ۴۰۰ متر مربع است. مناره ای نیز در محل اتصال دیوارهای جنوب و غربی آن قرار دارد. این
مسجد از
مساجد دایر مکه به شمار می آید که مؤلف مکرر توفیق نماز خواندن در آن را یافته است.
مسجد یاد شده بار دیگر در سالهای ۲ـ۱۴۲۱ به صورت زیبایی بازسازی شده و حتی به آن مناسبت، گاه محله نیز محله
الاجابه نامیده می شود. (در باره این
مسجد و کتیبه های موجود در آن، مقاله ای با عنوان «
مسجد الاجابة بمکة المکرمة، دراسة تاریخیة ـ وثائقیة» در مجله المنهل به چاپ رسیده است.)
آثار اسلامی مکه ومدینه،ص۱۱۳،رسول جعفریان.
