مزار سیدعلی بن محمد دیباج
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مزار سیدعلی
بن محمد دیباج، یکی از زیارتگاههای مهم
شهر بغداد است که در منطقه مربعه قرار دارد.
درباره شخص مدفون در این آرامگاه، میان مورخان و عالمان انساب و نویسندگان معاصر، اختلاف است؛ برخی ایشان را
علی بن امام محمد باقر (علیه‌السّلام) ملقب به طاهر و برادر
حضرت امام جعفر صادق (علیه‌السّلام) می‌دانند.
![مزار امامزاده علی بن محمد باقر]()
اما بزرگان
فرقه اسماعیلیه، چنین ادعا می‌کنند که این مکان، مدفن علی
بن اسماعیل بن امام جعفر صادق (علیه‌السّلام)، برادر
سیدمحمدفضل بن اسماعیل است.
برخی از علمای انساب نیز معتقدند، قبر کنونی را از آنِ
علی بن محمد دیباج است.
این آرامگاه در منطقه مربعه شهر بغداد، در خیابان رشید و کنار جامع سلطان علی، واقع شده و از زیارتگاههای مهم شهر بغداد است.
در گذشته، به‌صورت بنای کوچکی، کنار نهر دجله، واقع بود که یک اتاق مربع شکل و گنبدی نیز داشت. مردم آن را زیارت می‌کردند و پیرمردی که خادم آنجا بود، با درآمد نذورات و کمک‌های مردم، زندگی خود را می‌چرخاند.
در سال ١٣١٠ه.ق،
ابوالهدی افندی صیادی، متوفای ١٣٢٨ه. ق، نامه‌ای برای تجدید بنای این آرامگاه، برای
سلطان عبدالحمید عثمانی می‌نویسد و موافقت ساخت آرامگاه را می‌گیرد.
پس از آن، این بنای باشکوه، ساخته و بارها بازسازی شده و توسعه یافته است.
درباره شخص مدفون در این آرامگاه، میان مورخان و عالمان انساب و نویسندگان معاصر، اختلاف است. برخی ایشان را
علی بن امام محمد باقر (علیه‌السّلام) ملقب به طاهر و برادر بزرگوار
حضرت امام جعفر صادق (علیه‌السّلام) می‌دانند.
اما بزرگان
فرقه اسماعیلیه، چنین ادعا می‌کنند که این مکان، مدفن علی
بن اسماعیل بن امام جعفر صادق (علیه‌السّلام)، برادر
سیدمحمدفضل بن اسماعیل است.
سیدعبدالرزاق کمونه قبر کنونی را از آنِ علی
بن محمد دیباج می‌داند
و به گفته ابونصر بخاری استناد می‌کند و می‌نویسد:
"علی در بغداد، درگذشت و قبرش آنجاست. او با پدرش در قیام علیه
مامون عباسی، اتفاق‌نظر داشت و در سال ٢٠٠ه.ق، قیام نمود. او اهواز را برای قیام، انتخاب کرد و با ابن افطس، حسین
بن حسن
بن علی بن علی بن الحسین السجاد (علیه‌السّلام) و پسرعمویش
زید بن موسی کاظم (علیه‌السّلام)، همراه شده، یاران مامون عباسی بر
محمد بن جعفر (علیه‌السّلام) دست یافتند و چون علی
بن محمد دانست که کارش به نتیجه نمی‌رسد، از
بصره خارج شد و
زید بن موسی (علیه‌السّلام) را بر جای خود گذاشت و سرانجام در بغداد، وفات یافت.
دیگر علمای انساب نیز، وفات
علی بن محمد دیباج را در بغداد تایید کرده‌اند. اما هیچ‌یک از آنها، موقعیت دقیق آن را مشخص نکرده‌اند.
• عمدة الطالب فی انساب آل ابی‌طالب، جمال‌الدین احمد
بن علی الحسینی (ابن عنبة)، تحقیق: السید مهدی الرجائی، ط ١، قم، ١۴٢۵ه. ق - ١٣٨٣ ه. ش - ٢٠٠۴م.
• المشاهد المشرفة، السید حسین ابوسعیدة، ط ١، بیروت، مؤسسة البلاغ، ١۴٣٣ه. ق - ٢٠١٢م.
• سرّ السلسله العلویه، سهل
بن عبدالله (ابونصر البخاری)، تحقیق: سید محمدصادق بحرالعلوم، النجف، المکتبة الحیدریة، ١٣٨١ه. ق.
• المجدی فی انساب الطالبیین، علی
بن محمد العلوی العمری، تحقیق: احمد المهدوی الدامغانی، ط ٢، قم، مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی العامة، ١۴٢٢ه. ق - ١٣٨٠ه. ش.
• العقد اللامع بآثار بغداد والمساجد والجوامع، عبدالحمید عبادة، تحقیق: عماد عبدالسلام رؤوف، ط ١، بغداد، انوار دجلة، ٢٠٠۴م.
• معجم المراقد والمزارات فی العراق، ثامر عبدالحسن العامری، (لا م)، (لا ن)، (لا ت).
• آرامگاه‌های خاندان پاک پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و بزرگان صحابه و تابعین، سیدعبدالرّزاق کمونه، ترجمه: عبدالعلی صاحبی، چاپ دوم، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، ١٣٧۵ه. ش.
زیارتگاههای عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، ج۱، ص۳۷۶، برگرفته از مقاله «سیدعلی بن محمد دیباج».
