مرثیه سرایی سلیمان بن قتة
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مرثیه سرایی سلیمان بن قَتَّة، از مباحث مرتبط به تاریخچه عزاداری برای امام حسین (علیه
السّلام) است. پس از
واقعه عاشورا و
شهادت امام حسین (علیه‌السّلام)، بسیاری از شخصیت‌های سرشناس جهان
اسلام تحت تاثیر مظلومیت آن حضرت، به مرثیه‌سرایی و سوگواری پرداختند. مضامین مطرح شده در این مرثیه‌ها از یک طرف مظلومیت، عزت و عظمت اهل بیت و شهادت امام حسین و یارانش در کربلا، و از دیگر سو محکومیت جنایت دشمنان و قاتلان اهل بیت بوده است. یکی از نخستین شاعران مرثیه‌سرا برای شهادت امام حسین (علیه
السّلام)،
سلیمان بن قتة است.
سلیمان بن قَتّه تیمی، هم‌پیمان بنی تیم
بن مرّه مقری، در
سال ۱۲۶ هجری، در
دمشق در گذشت. نام پدرش
حبیب بن محارب است؛ ولی نسبت او به مادرش داده شده است. از جمله شعرهای او، ابیاتی هستند که در رثای امام حسین (علیه
السّلام) سروده و مردم، آنها را بسیار خوانده‌اند. از این رو، روایت‌های مختلف با کاهش و افزایش، از این ابیات، به دست رسیده است. برخی نیز این ابیات را به
ابو رُمح خُزاعی نسبت می‌دهند. ظاهرا ابو رُمح و
سلیمان بن قَتّه، هر دو، ابیاتی را با همین وزن و قافیه در رثای امام حسین (علیه
السّلام) سروده‌اند؛ ولی به مرور زمان، ابیات این دو سروده، در هم آمیخته شده است.
برخی معتقدند
سلیمان بن قتة نخستین کسی است که برای امام حسین (علیه
السّلام) و یارانش مرثیه سروده است. او سه روز پس از شهادت امام حسین و یارانش به
کربلا رفت و نگاهی به قتلگاه آنها کرد؛ آنگاه به
اسب عربی خود تکیه زد و اشعار رثایی خود را سرود. مرثیه زیر از سوگنامه‌های منظوم و پرسوزوگداز اوست:
| مَرَرتُ عَلی ابیاتِ آلِ مُحَمَّدٍ | | فَلَم ارَها امثالَها یَومَ حُلَّتِ |
| الَم تَرَ انَّ الشَّمسَ اضحَت مَریضَةً | | لِفَقدِ حُسَینٍ وَالبِلادَ اقشَعَرَّتِ |
| وکانوا رَجاءً ثُمَّ اضحَوا رَزِیَّةً | | لَقَد عَظُمَت تِلکَ الرَّزایا وجَلَّتِ |
| وتَساَلُنا قَیسٌ فَنُعطی فَقیرَها | | وتَقتُلُنا قَیسٌ اذَا النَّعلُ زَلَّتِ |
| وعِندَ غَنیٍّ قَطرَةٌ مِن دِمائِنا | | سَنَطلِبُهُم یَوما بِها حَیثُ حَلَّتِ |
| فَلا یُبعِدِ اللّه ُ الدِّیارَ واَهلَها | | واِن اصبَحَت مِنهُم بِرَغمٍ تَخَلَّتِ |
| فَاِنَّ قَتیلَ الطَّفِّ مِن آلِ‌هاشِمٍ | | اذَلَّ رِقابَ المُسلِمینَ فَذَلَّتِ |
| | |
• بر خانه‌های آل محمد گذشتم و آنها را مانند گذشته پر ندیدم.
• آیا نمی‌بینی که خورشید از فقدان حسین (علیه
السّلام) بیمارگونه شده و شهرها به خود لرزیده‌اند؟
• آنها محل امید بودند؛ ولی بعد تبدیل به مصیبت شدند؛ مصیبتهایی بزرگ و کمر شکن.
• آیا فقیران
قبیله قیس از ما گدایی کنند و ما به آنها عطا کنیم؛ اما اگر روزی پای ما کج رود، ما را بکشند؟!
• نزد تیره غنی (از طایفه قیس) قطره خونی داریم که روزی از آنها مطالبه خواهیم کرد؛ هر کجا که بروند.
• خدا خانه‌های آنان (آل محمد) و اهل آن را دور نکند؛ اگرچه برخلاف خواست من، اینک از وجـود آنـان خـالی شده است.
• کشته سرزمین طف از آل‌هاشم موجب شد که مسلمانان به سبب این عملشان ذلیل و خوار شوند.
• پیشوایی، مهدی، مقتل جامع سیدالشهداء، ج۲، ص۳۴۷.
