مخاصمه مسلحانه داخلی بین‌المللی شده
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مخاصمه مسلحانه بین‌المللی و غیر بین‌المللی (داخلی) به درگیری‌های
مسلحانه‌ای که میان طرفین
مخاصمه روی می‌دهند گفته می‌شود.
حقوق بین‌الملل بشر دوستانه نیز این دو نوع
مخاصمه را تحت پوشش قرار داده است. علاوه بر
مخاصمه مسلحانه بین‌المللی و داخلی امروزه با نوع سومی از
مخاصمه مسلحانه نیز مواجهه می‌شویم که در عرصه بین‌المللی به آن
مخاصمه مسلحانه داخلی بین‌المللی شده (واژه در «
مخاصمه مسلحانه داخلی بین‌المللی شده» توسط دادگاه بین‌المللی برای
یوگسلاوی سابق بکار گرفته شده است یعنی
رویه قضایی آن را استخراج نموده است.) می‌گویند. مهم‌ترین سؤالی که در رابطه با این نوع
مخاصمه مطرح می‌شود این است که موضع حقوق بین‌الملل بشر دوستانه در این خصوص چیست؟ در پاسخ باید گفت که
حقوق بشر دوستانه،
مخاصمه مسلحانه داخلی بین‌المللی شده را به رسمیّت نمی‌شناسد و فقط تقسیم
مخاصمه به بین‌المللی و غیر بین‌المللی را معتبر می‌داند. اما این مسأله بدین معنی نیست که حقوق بشر دوستانه در مورد
مخاصمه مسلحانه داخلی بین‌المللی شده لازم الاجرا نیست. در ادامه، مفهوم این نوع
مخاصمه و اعمال حقوق بشر دوستانه بر آن را مورد تبیین و بررسی قرار می‌گیرد.
به رغم اینکه از منظر حقوق بین‌الملل بشر دوستانه درگیری‌های
مسلحانه‌ای که روی می‌دهند از دو حالت خارج نیست یا بین‌المللی‌اند و یا غیر بین‌المللی (داخلی). اما حالت سومی نیز متصّور است. بدین شکل که
مخاصمه مسلحانه داخلی این قابلیّت را دارد که با دخالت دولتهای خارجی، به
مخاصمه مسلحانه بین‌المللی تغییر شکل دهد. بدین ترتیب در عرصه روابط
خصمانه فی ما بین دولت‌ها با صورت دیگری از
مخاصمه مسلحانه مواجهه هستیم که اصطلاحاً به آن
مخاصمه مسلحانه داخلی بین‌المللی شده می‌گویند. بنابراین یک
مخاصمه ممکن است در آن واحد هر دو ویژگی، هم جنبه بین‌المللی و هم جنبه غیر بین‌المللی را دارا باشد.
چنین مخاصماتی را
مخاصمات مسلحانه مختلط یا
مخاصمه مسلحانه داخلی بین‌المللی شده می‌نامند. در این نوع
مخاصمه طرفین درگیر معلوم نیستند. زیرا که از نظر عده‌ای از دولت‌ها بین‌المللی و به عقیده عده‌ای دیگر از دولت‌ها داخلی است. (برای مثال جنگ بین
هند و
پاکستان در سال ۱۳۷۱ برسد
بنگلادش با چنین وضعیّتی مواجهه بود. این
مخاصمه سرانجام به استقلال بنگلادش منجر شد.) البته در چنین موردی بر اساس منافع ملی خودشان رفتار می‌نمایند نه بر اساس منافع جامعه بین‌المللی.
عده‌ای می‌گویند که با تغییر شکل
مخاصمه از داخلی به بین‌المللی حمایت بیشتری از قربانیان
مخاصمات داخلی صورت می‌گیرد، ولی در عمل این‌گونه نیست چون در
مخاصمه داخلی بین‌المللی شده به دلیل ابهامات موجود در وضعیّت طرفین
مخاصمه حقوق و تکالیف طرفین
مخاصمه و افراد روشن نیست. بنابراین افراد از حمایت‌های پیش‌بینی شده در حقوق بشر دوستانه بر خوردار نمی‌شوند.
به عبارتی افراد قربانی از نظر حقوقی در بلاتکلیفی به سر می‌برند. در رویه قضایی نیز به این نوع
مخاصمه توجه شده است.
دادگاه بین‌المللی کیفری برای یوگسلاوی سابق
مخاصمات در قلمرو یوگسلاوی سابق را
مخاصمه مسلحانه مختلط نامیده و تفکیک
مخاصمه به دو نوع، یعنی بین‌المللی و غیر بین‌المللی را در شرایط کنونی بی‌اعتبار می‌داند. شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز رویه‌ای کاملاً مشابه رویه قضایی اتخاذ نموده است. هر چند حقوق بین‌الملل بشر دوستانه، بر
مخاصمه مسلحانه داخلی بین‌المللی شده اشاره ننموده است و در مقایسه با حقوق حاکم بر
مخاصمات مسلحانه بین‌المللی و غیر بین‌المللی، مقررات جداگانه در مورد این نوع
مخاصمه وجود ندارد. اما به طور کلی مقررات حقوق بشر دوستانه بر آن مجری است.
۱- ممتاز، جمشید و رنجبریان، امیرحسین، حقوق بشر دوستانه (
مخاصمات مسلحانه داخلی)، کمیته ملی حقوق بشر دوستانه، نشر میزان، ۱۳۸۴.
۲- همایش اسلام و حقوق بشر دوستانه بین‌المللی، مجموعه مقالات دبیرخانه همایش، قم، ۱۳۸۶.
۳- تحولات اخیر حقوق بشر دوستانه، مجموعه مقالات، دبیرخانه کمیته ملی حقوق بشر دوستانه، تهران، ۱۳۸۱.
•
سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «مخاصمه مسلحانه داخلی بین المللی شده»، تاریخ بازیابی:۱۴۰۰/۰۱/۲۱.
