مخاصمه مسلحانه داخلی بین‌المللی شده
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مخاصمه مسلحانه بین‌المللی و غیر بین‌المللی (داخلی) به درگیری‌های مسلحانه‌ای که میان طرفین
مخاصمه روی می‌دهند گفته می‌شود.
حقوق بین‌الملل بشر دوستانه نیز این دو نوع
مخاصمه را تحت پوشش قرار داده است. علاوه بر
مخاصمه مسلحانه
بین
المللی و داخلی امروزه با نوع سومی از
مخاصمه مسلحانه نیز مواجهه می‌شویم که در عرصه
بین
المللی به آن
مخاصمه مسلحانه داخلی
بین
المللی شده (واژه در «
مخاصمه مسلحانه داخلی
بین
المللی شده» توسط دادگاه
بین
المللی برای
یوگسلاوی سابق بکار گرفته شده است یعنی
رویه قضایی آن را استخراج نموده است.) می‌گویند. مهم‌ترین سؤالی که در رابطه با این نوع
مخاصمه مطرح می‌شود این است که موضع حقوق
بین
الملل بشر دوستانه در این خصوص چیست؟ در پاسخ باید گفت که
حقوق بشر دوستانه،
مخاصمه مسلحانه داخلی
بین
المللی شده را به رسمیّت نمی‌شناسد و فقط تقسیم
مخاصمه به
بین
المللی و
غیر بین
المللی را معتبر می‌داند. اما این مسأله بدین معنی نیست که حقوق بشر دوستانه در مورد
مخاصمه مسلحانه داخلی
بین
المللی شده لازم الاجرا نیست. در ادامه، مفهوم این نوع
مخاصمه و اعمال حقوق بشر دوستانه بر آن را مورد تبیین و بررسی قرار می‌گیرد.
به رغم اینکه از منظر حقوق
بین
الملل بشر دوستانه درگیری‌های مسلحانه‌ای که روی می‌دهند از دو حالت خارج نیست یا
بین
المللیاند و یا
غیر بین
المللی (داخلی). اما حالت سومی نیز متصّور است. بدین شکل که
مخاصمه مسلحانه داخلی این قابلیّت را دارد که با دخالت دولتهای خارجی، به
مخاصمه مسلحانه
بین
المللی تغییر شکل دهد. بدین ترتیب در عرصه روابط
خصمانه فی ما
بین دولت‌ها با صورت دیگری از
مخاصمه مسلحانه مواجهه هستیم که اصطلاحاً به آن
مخاصمه مسلحانه داخلی
بین
المللی شده می‌گویند. بنابراین یک
مخاصمه ممکن است در آن واحد هر دو ویژگی، هم جنبه
بین
المللی و هم جنبه
غیر بین
المللی را دارا باشد.
چنین مخاصماتی را
مخاصمات مسلحانه مختلط یا
مخاصمه مسلحانه داخلی
بین
المللی شده می‌نامند. در این نوع
مخاصمه طرفین درگیر معلوم نیستند. زیرا که از نظر عده‌ای از دولت‌ها
بین
المللی و به عقیده عده‌ای دیگر از دولت‌ها داخلی است. (برای مثال جنگ
بین هند و
پاکستان در سال ۱۳۷۱ برسد
بنگلادش با چنین وضعیّتی مواجهه بود. این
مخاصمه سرانجام به استقلال بنگلادش منجر شد.) البته در چنین موردی بر اساس منافع ملی خودشان رفتار می‌نمایند نه بر اساس منافع جامعه
بین
المللی.
عده‌ای می‌گویند که با
تغییر شکل
مخاصمه از داخلی به
بین
المللی حمایت بیشتری از قربانیان
مخاصمات داخلی صورت می‌گیرد، ولی در عمل این‌گونه نیست چون در
مخاصمه داخلی
بین
المللی شده به دلیل ابهامات موجود در وضعیّت طرفین
مخاصمه حقوق و تکالیف طرفین
مخاصمه و افراد روشن نیست. بنابراین افراد از حمایت‌های پیش
بینی شده در حقوق بشر دوستانه بر خوردار نمی‌شوند.
به عبارتی افراد قربانی از نظر حقوقی در بلاتکلیفی به سر می‌برند. در رویه قضایی نیز به این نوع
مخاصمه توجه شده است.
دادگاه بین‌المللی کیفری برای یوگسلاوی سابق
مخاصمات در قلمرو یوگسلاوی سابق را
مخاصمه مسلحانه مختلط نامیده و تفکیک
مخاصمه به دو نوع، یعنی
بین
المللی و
غیر بین
المللی را در شرایط کنونی بی‌اعتبار می‌داند. شورای امنیت سازمان
ملل متحد نیز رویه‌ای کاملاً مشابه رویه قضایی اتخاذ نموده است. هر چند حقوق
بین
الملل بشر دوستانه، بر
مخاصمه مسلحانه داخلی
بین
المللی شده اشاره ننموده است و در مقایسه با حقوق حاکم بر
مخاصمات مسلحانه
بین
المللی و
غیر بین
المللی، مقررات جداگانه در مورد این نوع
مخاصمه وجود ندارد. اما به طور کلی مقررات حقوق بشر دوستانه بر آن مجری است.
۱- ممتاز، جمشید و رنجبریان، امیرحسین، حقوق بشر دوستانه (
مخاصمات مسلحانه داخلی)، کمیته ملی حقوق بشر دوستانه، نشر میزان، ۱۳۸۴.
۲- همایش اسلام و حقوق بشر دوستانه
بین
المللی، مجموعه مقالات دبیرخانه همایش، قم، ۱۳۸۶.
۳- تحولات اخیر حقوق بشر دوستانه، مجموعه مقالات، دبیرخانه کمیته ملی حقوق بشر دوستانه، تهران، ۱۳۸۱.
•
سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «مخاصمه مسلحانه داخلی بین المللی شده»، تاریخ بازیابی:۱۴۰۰/۰۱/۲۱.
