محمود بن محمد عمر چغمینی خوارزمی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«محمود بن محمد عمر چغمینی خوارزمی» منجم، طبیب و ریاضیدان ایرانی و از اهالی چغمین (شهر کوچکی در
خوارزم) بود.
خوارزم تا سال ۶۱۷ ق مرکز یکی از امپراطوری‌های بزرگ
ایران پیش از
مغول به نام خوارزمشاهیان بود که با حملات چنگیز خان مغول از سال ۶۱۶ ق به
خراسان مورد تهدید قرار گرفت و در حدود ۶۵۶ ق با سقوط خلافت
عباسیان در
بغداد به کلی از میان رفت. با این وجود در خوارزم میراث رونق علمی عصر خوارزمشاهیان تداوم داشت و چغمینی در چنین محیط فرهنگی، با وجود سلطه ایلخانان مغول، رشد کرد.
وی عمده سال‌های عمر خود را در خوارزم گذراند و پس از اتمام تحصیلات مقدماتی در زمینه
قرآن،
علوم دینی و ادبی، به طور تخصصی به تحصیل در
طب،
ریاضیات (به ویژه
هندسه اقلیدسی و علم حساب) و نجوم پرداخت و در کنار آن به تحقیقاتی در کاربرد علم حساب در
فقه اسلامی پرداخت. بعید نیست که بسیاری از تحصیلات وی در جرجانیه، پایتخت خوارزمشاهیان صورت گرفته باشد.
روزگار تحصیل وی، معاصر با رقابت‌های
ایلخانان ایران و
مغولان دشت قبچاق (
ترکمنستان امروز) بر سر خراسان و خوارزم بود. با این وجود، میراث علمی خوارزمشاهیان کما بیش در آن دوره، تا حدی حفظ شد و بساط
علم، با توجه به تقویت روابط ایران و چین و رفت و آمد دانشمندان دو دولت، رونق داشت.
منابع، نامی از استادان چغمینی خوارزمی نیاورده‌اند. اما می‌دانیم که وی کتب دانشمندان یونانی پیش از خود، به ویژه
اقلیدس را مطالعه نموده و آن‌ها را تلخیص کرده است. همچنین از شاگردان او خبری در دست نیست. دو تن از دانشمندان مشهور معاصر و با اندکی پس از وی از جمله
قاضی زاده رومی و
میرسید شریف جرجانی شرح‌هایی بر آثار وی نگاشته‌اند.
میانسالی و اواخر عمر چغمینی معاصر با اواخر حکومت ایلخانان در ایران و رقابت‌های روز افزون آنان با اردوی زرین مغولان (روسیه) و
مغولستان بر سر مناطق شرق ایران بود. اما روابط بازرگانی باستانی خوارزم با چین از سمت شرق و اروپا از سمت غرب تداوم داشت و موجب رونق اقتصادی و فرهنگی خوارزم می‌شد.
چغمینی خوارزمی در ریاضیات به علم حساب نظر داشت و در این زمینه به کاربردهای فقهی آن همچون تقسیم میراث علاقمند بود. از سوی دیگر در
هندسه به تلخیص کتب
اقلیدس می‌پرداخت. وی کتاب «
خلاصة القانون فی الطب» (قانونچه) را تالیف کرده است.
سال وفات وی دقیقا مشخص نیست، اما به احتمال بسیار در سال ۷۴۵ ق در گذشته است. اما
کارل بروکلمان تاریخ وفات او را بعد از سال ۶۱۸ ق دانسته است.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
