محمدتقی بروجردی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آیت‌الله محمد تقی بروجردی در شهرستان
بروجرد متولد شد. وی از علمای بزرگ
اسلام می‌باشد که شاگرد آیات عظام آقا ضیاء الدین عراقی و مرحوم نائینی و سید ابوالحسن اصفهانی بود.
ولادت آیت‌الله محمد تقی بروجردی در شهرستان
بروجرد به
دنیا آمد. شهری
مجتهد پرور، که علمای بزرگی را به جهان
اسلام و حوزه‌های علمیه تقدیم داشته است. نام پدرش عبدالکریم بود. عبدالکریم وجودش سراسر
عشق به خاندان
پیامبر بود. او کودک خردسالش را محمد تقی نامید و از اوان کودکی او را آمادۀ فراگیری علوم
اهل‌بیت پیامبر صلوات‌الله‌علیهم نمود. آغاز تحصیلات محمد تقی از همان کودکی شروع به فراگیری مقدمات
علوم اسلامی کرد و تحصیلات خود را در
وطن خود بروجرد و نزد علمای آن شهر آغاز کرد.
سفر به
نجف وی از نخستین سال‌های جوانی قصد سفر به نجف اشرف نمود تا از خرمن علم و دانش علمای آن حوزۀ هزار ساله و مرکز علم و دانش در آن دوران خوشه چینی کند. وی بخش دوم دروس سطح مانند
رسائل و
مکاسب و
کفایه را از علمای نجف فرا گرفت.
درس خارج آیت‌الله محمد تقی بروجردی پس از آنکه دروس سطح را به پایان رساند در درسهای مشهور حوزۀ نجف شرکت کرد. از جمله در درس خارج: ۱- علامه شیخ
ضیاء الدین عراقی ۲- علامۀ محقق،
میرزای نائینی ۳- آیت‌الله
سید ابوالحسن اصفهانی وی همچون محققی بزرگ در این درس‌ها شرکت می‌کرد و از محضر این علمای بزرگ بهره می‌برد. وی در علم
اصول فقه، بیشترین بهره را از محضر علامه شیخ ضیاء الدین عراقی برد و در
علم فقه، بیشترین استفاده را از محضر آیت‌الله سید ابو الحسن اصفهانی نمود.
شخصیت علمی شیخ محمد تقی بروجردی شخصیتی بزرگ و از علمای معروف نجف به شمار می‌آمد. وی بسیار اهل بحث و گفتگو بود و در مباحثه‌های علمی از قدرتی فراوان برخوردار بود. آرای قوی و دقت نظر و سلامت فکر ایشان در مسائل فقه و اصول مشهور است. وی بیش از چهار دورۀ کامل در درس خارج اصول علامه شیخ ضیاء الدین عراقی شرکت کرد و سه دورۀ آنها را به صورت تقریرات نوشت همچنانکه درسهای خارج فقه و اصول دو استاد دیگر خود یعنی میرزای نائینی و آیت‌الله سید ابو الحسن اصفهانی را نیز به صورت متفرقه نگاشت.
مقامات معنوی آیت‌الله محمد تقی بروجردی معروف به
تقوا و اعراض از
دنیا و
زهد در آن بود. وی همچون استاد خود آقا ضیاء عراقی از روحی لطیف برخوردار بود و مانند دیگران خود را مقید به آداب و رسوم و
تکلفات بیهوده نکرده و خود را از آنها فارغ و آزاد ساخته بود. وی بسیار ذکر می‌گفت و لبهایش پیوسته معطر به نام
خداوند بود. او
قرآن زیاد می‌خواند و به آن عشق می‌ورزید. او عادت داشت نیمه‌های شب از
خواب بیدار شود و به
نماز شب و
قرائت قرآن در هنگام فجر و راز و نیاز با خداوند متعال بپردازد و هیچگاه این عادت خود را ترک ننمود. اگر در مکانی برای
عبادت یا دعا و یا ذکر خداوند می‌نشست، نشستن خود را طولانی می‌ساخت و از آن لذت می‌برد. او در برابر حدود الهی و احکام خداوند بسیار غیور و شجاع بود و سر سختانه در برابر
گناه می‌ایستاد و با آن مخالفت می‌کرد. او عاشق راه
اهل‌بیت عصمت و طهارت بود و
عمر خود را در این راه نهاده بود. او از روحی بلند و شخصیتی بزرگ برخوردار بود و هیچگاه فریب ظواهر دنیا را نخورد. در برابر
مؤمنین و افراد ضعیف متواضع و فروتن بود و خود را در ردیف آنان می‌دانست. خداوند او را رحمت کند و در
بهشت برین خود جای دهد و ما را نیز از برکت مقامات ایشان مورد توجه قرار دهد.
تالیفات آیت‌الله شیخ محمد تقی بروجردی تالیفات ارزشمندی دارد که اینک به برخی از آنها اشاره می‌کنیم: ۱-
نهایة الافکار، این کتاب یک دورۀ کامل علم اصول و تقریرات درس آقا ضیاء الدین عراقی است و مشهورترین اثر ایشان می‌باشد. ۲- حاشیه بر
عروة الوثقی، حاشیه‌ای استدلالی بر کتاب عروة الوثقی
سید محمد کاظم یزدی می‌باشد. در این کتاب قدرت علمی و توانایی مؤلف در علم فقه و ذوق سلیم و استعداد درخشان ایشان در استنباط و
اجتهاد آشکار و نمایان است. وی این کتاب را تا قسمت
حج رسانده و موفق به اتمام آن نشده است. ۳- حاشیة فتوائیة، حاشیۀ مؤلف بر رسالۀ عملیه است و شامل فتاوای ایشان می‌باشد. ۴-
رسالة فی الرد علی الفرقة البابیة ۵-
رسالة فی منجزات المریض ۶- رسالة فی الاجتهاد و التقلید بعد از آنکه این کتاب به چاپ رسید و در اختیار حضرت
آیت‌الله بروجردی قرار گرفت از مطالعۀ آن بسیار شگفت زده شده و مؤلف گرانقدر آن را ستودند و در مجالس خود نیز از ایشان بسیار تقدیر به عمل آوردند.
سفر به
قم آیت‌الله شیخ محمد تقی بروجردی بیشتر عمر خود را در
حوزه علمیه نجف به سر برد. وی از محضر علمای بزرگ آن حوزه بهره‌های فراوان برد و سرانجام خود نیز یکی از چهره‌های درخشان آن حوزه گردید و از محققان و مدرسان بزرگ آن حوزه به شمار آمد. بعد از وفات حضرت آیت‌الله سید ابو الحسن اصفهانی وی تصمیم به مهاجرت به شهر قم گرفت تا با حضور در
حوزه علمیه قم به آن حوزه گرمی ببخشد. وی به درخواست حضرت آیت‌الله بروجردی مجلس درس خارج فقه و اصول تشکیل داد و به درس و بحث در آن حوزه مشغول گردید. جلسات درس ایشان از کیفیت علمی بالایی برخوردار بود و طلاب نخبه و برگزیدگان فراوانی را به دور خود جمع نمود.
سفر به
تهران پس از چندی، آیت‌الله محمد تقی بروجردی به دعوت آیت‌الله
سید ابوالقاسم کاشانی به تهران رفت و در یکی از مساجد تهران به اقامۀ
نماز جماعت پرداخت و در حوزۀ علمیۀ آن شهر نیز، مشغول تدریس شد و تا آخر عمر در تهران باقی ماند و به نشر و تبلیغ احکام اسلام پرداخت.
کلام شیخ
آقا بزرگ تهرانی علامه، شیخ آقا بزرگ تهرانی در کتاب
نقباء البشر دربارۀ ایشان می‌فرماید: هو الشیخ محمد تقی بن
عبد الکریم البروجردی نزیل النجف الاشرف. عالم بارع و فاضل جلیل. اخذ اولیات العلوم فی بروجرد و قرا بعض السطوح عند اعلامها ثم هاجر الی النجف فحضر علی الشیخ المیرزا النائینی و الشیخ ضیاء الدین العراقی و السید ابی الحسن الاصفهانی و غیرهم و قد کتب تقریرات ابحاثهم فی الفقه و الاصول. «شیخ محمد تقی بن
عبد الکریم بروجردی ساکن نجف اشرف دانشمندی پرهیزگار و فاضلی اندیشمند است. وی علوم مقدماتی را در شهر بروجرد فرا گرفت و بخشی از دروس سطح را نزد علمای آن شهر آموخت. سپس به نجف مهاجرت کرد و از محضر درس شیخ میرزا محمد حسین نائینی و شیخ ضیاء الدین عراقی و سید ابو الحسن اصفهانی و علمای دیگر بهره برد. او تقریرات درس اساتید خود را نگاشت.»
سخن
شیخ محمد شریف رازی مورخ و دانشمند معاصر آقای حاج شیخ محمد شریف رازی در کتاب
گنجینۀ دانشمندان دربارۀ ایشان می‌فرماید: «مرحوم مبرور حجت الاسلام و المسلمین نخبة الفقهاء و المجتهدین حاج شیخ محمد تقی بروجردی مقیم و متوفی در تهران، از علمای محققین و مجتهدین مسلمین معاصر، دارای مقام علم و
فقاهت و از تلامذۀ مبرز مرحوم آیت‌الله نائینی و آیت‌الله آقا ضیاء الدین عراقی و آیت‌الله العظمی اصفهانی و دیگران بوده. تقریرات استادش مرحوم نائینی را به رشتۀ تحریر در آورده و به طبع رسانیده و مورد استفادۀ فضلای قم و نجف می‌باشد. وی بعد از فوت مرحوم آیت‌الله العظمی اصفهانی به
ایران آمده و در قم به ملاقات زعیم اعظم آیت‌الله بروجردی رسیده و بنابر امر و اصرار معظم له در قم اقامت گزیده و به تدریس خارج فقه و اصول پرداخته است، ولی پس از چند سال بنابر دعوت مرحوم آیت‌الله مجاهد حاج سید ابو القاسم کاشانی قدس الله سره، که نسبت به ایشان محبت و عنایت خاصی داشت به تهران مسافرت کرده و رحل اقامت افکنده و در
مسجد شیشه خیابان حاج شیخ هادی به اقامۀ جماعت و وظائف دیگر روحانی پرداخته و برای عده‌ای از فضلا و محصلین حوزۀ تهران تدریس نمود.»
سرانجام این عالم اندیشمند پس از عمری خدمت به حوزه‌های علمیه و علوم و معارف اسلامی و خدمت به خاندان
اهل‌بیت عصمت و طهارت علیهم‌السّلام در ۲۴
ذی الحجه سال ۱۳۹۱ هجری قمری در شهر تهران دیده از این جهان فانی فرو بست. بدن مطهرش را به شهر مقدس قم انتقال داده و در جوار حرم
حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها به خاک سپردند. آخرین کلامی که از ایشان صادر شده و بر روی کاغذ نقش بسته، هنگام نگارش کتاب حاشیه بر عروة الوثقی بوده که نوشته است: (و قضی امده و انتهی) یعنی «زمان آن به اتمام رسید و پایان یافت». در این هنگام ایشان سکتۀ قلبی کرده، قلم از دستشان می‌افتد و جان به جان آفرین تسلیم می‌نمایند.
رسالة فی الاجتهاد و التقلید (بروجردی)
نرم افزار جامع فقه اهل بیت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
