محمد بن سلیمان بغدادی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بغدادی، محمد بن سلیمان،
صوفی ماتُریدی در
سده دوازدهم و سیزدهم می‌باشد.
محمد بن سلیمان بغدادی از حدود ۱۲۱۳ پیوسته در جستجوی
مرشدی بود که او را به مراتب یقین راهنمایی کند، اما کسی نیافت، مگر شخصی که منسوب به برخی از طرق ناشناخته
صوفیه بود و قواعد مرسوم
تصوف را مراعات نمی‌کرد.
بغدادی سال‌ها در صحبت با او گذراند ولی چیزی از آثار
طریقت به دست نیاورد.
در ۱۲۳۱ با
شیخ خالد نقشبندی شهرزوری آشنا شد و با
ارشاد او
طریقه نقشبندیه را پذیرفت و در جرگه خلفای خالدی در آمد.
مهم‌ترین اثر او
الحدیقة الندیّة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة است
(
زرکلی اشتباهاً الحدیقة الندیة و البهجة الخالدیة را دو کتاب دانسته است).
این کتاب به عربی و مشتمل است بر مقدمه در بیان
سلسله نقشبندیان و احکام متناسب با آن، و سه باب:
اول، در اثبات آن‌که هر کس
علم باطن و
سلوک را در محضر
شیخی کامل فرا نگیرد تهی‌دست خواهد بود.
دوم، در مناقب شیخ خالد.
سوم، در ذکر شرایط و آداب و
اوراد لازم برای
مرید ، با استناد به
نصوص کتاب و
سنت و اشارات
اولیا ؛ و خاتمه در پاسخ به شبهات منکران.
محمد بن سلیمان، طریقه نقشبندی را آسان‌ترین راه وصول به درجات
توحید و
معرفت حق می‌داند؛ چرا که مبنای آن، تصرف و القای
جذبه از سوی مرشد و
پیر به سالک است، در حالی که مبنای طریقه‌های دیگر، تقدم سلوک بر جذبه است.
بعلاوه، در این طریقه
ریاضت کشی و
شب‌زنده‌داری‌های زیاد مقرر نشده و بنا بر
اعتدال است.
محمد بن سلیمان اصول
طریقت نقشبندی را عبارت می‌داند از:
۱) پیروی از عقاید
اشاعره یا
ماتریدیه.
۲) پیرویِ یکی از
مذاهب فقهی چهارگانه
اهل سنت و التزام به رعایت سنت و ترک
بدعت‌ها.
۳) تعلم علم باطن و راه‌هایی که به یاری آن‌ها
امراض باطنی مداوا و
قلب ، پاکیزه و آماده حرکت در راه توحید و
معرفت شود.
۴) وجوب پیروی از یک شیخ کامل که به یاری ارشادات و تلقینات او
باطن نورانی شود.
در رساله حدیقه، اتصال سلسله شیخ خالد به بزرگان و
امامان شیعه (
سلمان ،
امام رضا علیه‌السلام و
امامان پیشین) توضیح داده شده است؛ و به بشارت یافتن برخی از مشایخ این سلسله با
کشف صحیح در محضر
امام مهدی صاحب الزمان عجل‌اللّه‌تعالی‌فرجه و به
قصیده فارسی غرّای شیخ خالد در
ستایش امام رضا علیه‌السلام اشارت رفته است.
بغدادی تألیف حدیقه را در ۲۰
شعبان ۱۲۳۴ در
زاویه احسائیه خالدیه در
بغداد به پایان رساند
و یکی دو ماه پس از آن، در زمان حیات شیخ خود، در گذشت.
نسخه‌های خطی
الحدیقة الندیة در
دمشق ، دارالکتب الظاهریه نگهداری می‌شود
و بارها نیز چاپ شده است؛ از جمله در ۱۳۱۳ در
قاهره (مطبعه علمیه در ۱۲۰ صفحه) در هامش اصفی الموارد که آن نیز در احوال شیخ خالد است
و در ۱۴۰۱ در
استانبول ، به اهتمام حسین حلمی (به صورت افست) از روی چاپی غیر از چاپ قاهره.
(۱) اسماعیل بغدادی، ایضاح المکنون در حاجی خلیفه، کشف الظنون بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
(۲) محمد بن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، در عبدالمجید بن محمدخانی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
(۳) دارالکتب الظاهریه، فهرس مخطوطات دارالکتب الظاهریة، التصوّف، چاپ محمد ریاض مالح، دمشق ۱۳۹۸ـ۱۴۰۳/۱۹۷۸ـ۱۹۸۳.
(۴) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۹.
(۵) کورکیس عوّاد، معجم المؤلفین العراقیین، بغداد ۱۹۶۹.
(۶) عمر رضا کحاله، معجم المؤلفین، بیروت (تاریخ مقدمه ۱۳۷۶).
(۷) یس سنهوتی، الانوار القدسیة فی مناقب السادة النقشبندیة، مصر ۱۳۴۴.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن سلیمان بغدادی»، شماره۱۵۰۷.
