محمداسحاق فیاض
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حضرت آیت‌الله العظمی شیخ محمد اسحاق فیاض از فقهای مشهور
نجف اشرف که به تدریس دوره عالی
فقه و
اصول اشتغال دارند.
محمد اسحاق در سال ۱۹۳۰ ه. ق در
قریه «صوبه» یکی از
قریه‌های ولایت غزنی در مرکز
افغانستان، واقع در جنوب پایتخت این کشور یعنی
کابل بدنیا آمد، او دومین
فرزند خانواده و بعد از برادرش محمد ایوب است. پدرش رحمه الله (م ۱۹۸۹)
کشاورز ساده بود که روی زمین یکی از ملاکان و ثروتمندان محل کار می‌کرد، تا از کد یمین و عرق جبین خانواده و عیالش را اداره و اعاشه نماید، اما او با برخورداری از سرمایه
ایمان، روح
قناعت، مهربانی،
محبت و دلسوزی که نسبت به خانواده‌اش داشت، از نظر معنوی غنی و ثروتمند بود، و در اثر
محبت و
ولایت او نسبت به
رسول گرامی
اسلام و
اهل‌بیت اطهارش، مورد عنایت و
شفاعت این خاندان قرار داشت. این مرد کشاورز و
مؤمن، علائم و نشانه‌های نبوغ، استعداد و ذکاوت سرشار را در فرزندش محمد اسحاق مشاهده می‌کند، و این نبوغ و استعداد، او را ملزم می‌سازد تا این
فرزند را مورد عنایت و اهتمام ویژه قرار دهد، گویا در چهره او در همان ایام طفولیت و کودکی، آینده‌ای درخشان از مقام علم، فضل و
تقوی، و شایستگی برای ایفای نقش آشکار در راه
خدمت به
دین خدا و مؤمنین، می‌خواند و می‌دید.
پدرش او را در حالی که پنج سال بیشتر نداشت، به مکتب خانه شیخ
قریه می‌فرستد، تا این که
فرزند نجیب از سرچشمه‌های دانش، معرفت و
اخلاق تغذیه روحی نموده و سیراب می‌گردد و
فرزندی رئوف و مهربان ببار می‌آید، و در حالی پا به سن بلوغ و جوانی می‌گذارد که مؤمن و محب اهل بیت علیهم‌السّلام است، و خود تصمیم می‌گیرد که دروس دینی را ادامه داده و تکمیل نماید، همانگونه که خواست مرحوم پدرش نیز بوده است، و در نزد شیخ
قریه برخی از کتب
جامع المقدمات، اولیات
علوم دینی و آموزش
قرآن را فرا می‌گیرد.
این دانش پژوه جدی و پر تلاش، بعد از گذراندن مراحل اولیه آموزش در مکتب خانه شیخ
قریه، زادگاه خود را ترک نموده و وارد منطقه مجاور بنام «حوت قل» می‌شود تا جهت ادامه تحصیل وارد مدرسه دینی شیخ قربان علی وحیدی رحمه الله گردد که از
علما و فارغ التحصیلان
حوزه علمیه نجف در
عراق بوده است. در این مدرسه دینی، کتاب «جامع المقدمات» را تکمیل و کتاب «
البهجة المرضیة فی شرح الالفیة» را می‌خواند. تحصیل در این مدرسه به مدت چهار سال و در محضر اساتید بزرگواری مانند شیخ ملا اسماعیل و ملا حیدر علی ادامه می‌یابد.
محمد اسحاق والده خود را در اثر یک بیماری شدید از دست می‌دهد، و این حادثه او را به شدت متاثر و ناراحت می‌گرداند، اما این
مصیبت علیرغم سنگینی آن، او را از ادامه تحصیل و تعلم باز نمی‌دارد، بلکه بیشتر از گذشته مصمم شده و بر ادامه تحصیل اصرار می‌ورزد، و تصمیم می‌گیرد که حوزه علمیه منطقه را ترک نموده و به سمت
مشهد مهاجرت نماید. شیخ محمد اسحاق فیاض به مدت یک سال در مدرسه «حاج حسن» واقع در منطقه «بالا خیابان» شهر مقدس مشهد به سر می‌برد. او در خلال این مدت کتاب حاشیه ملا عبدالله را می‌خواند، و نیز بخشی از کتاب مطول را نزد استاد شهیر «شیخ محمد حسین نیشابوری» معروف به
ادیب نیشابوری فرامی گیرد.
شیخ فیاض بعد از یکسال تحصیل در
حوزه علمیه مشهد مقدس رهسپار
نجف اشرف گردید و از حوزه هزار ساله آن دیار بهره‌ها برد و آداب و اخلاق
حوزه علمیه نجف را سرمشق خود قرار داد و به صورت خستگی ناپذیر شروع به تکمیل
علوم حوزوی خود نمود.
در آنجا کتاب
قوانین الاصول از
ابوالقاسم قمی و قسمتی از کتاب
الروضه البهینه در شرح کتاب
لمعه را نزد
میرزا کاظم تبریزی و
سید اسدالله مدنی و
میرزا علی فلسفی فرا گرفت سپس به مراحل سطوح عالی رسید و کتاب
کفایه از مرحوم
آخوند خراسانی و کتاب
رسائل و
مکاسب محرمه از
شیخ انصاری را نزد شیخ مجتبی لنکرانی آموخت و این مراحل ادامه داشت تا به شرکت در جلسات درس بزرگان علم در دروس خارج نایل گشت. در اصطلاح به این مرحله خارج می‌گویند زیرا کتاب معینی را استاد تدریس نمی‌کند بلکه موارد تحقیق شده از چندین کتاب و آرا و نظرات چند تن از
علما صاحب نظر مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد که این مسئله به قوه
اجتهاد طلاب کمک فراوانی می‌کند.
او در سن ۲۰ سالگی در جلسات بحث خارج حاضر می‌شود، حلقات درسی بعضی اساتید بزرگ از علمای قدرتمند نجف را برای مدت چند ماهی انتخاب نموده و در آن جلسات شرکت می‌کند، تا اینکه در انتخاب یک حلقه درسی مناسب‌تر به ثبات و استقرار می‌رسد و سرانجام استاد همیشگی خود را انتخاب می‌کند، استادی که شاگردانش با نام او و او نیز با نام شاگردان خود مشهور گشته‌اند، و این استاد و شاگردان آنچنان به هم پیوند خورده که هر گاه نامی از خودش در میان باشد در کنار او از بزرگانی چون:
تبریزی،
سیستانی، فیاض، و دیگر شاگردان فاضل او نیز به میان می‌آید، همان گونه که هرگاه نامی از یکی از شاگردان او باشد نام خویی نیز به عنوان استاد به میان می‌آید. آری شیخ فیاض در درس استادش
آیت‌الله خویی مرتب و همه روزه طی بیش از ۱۵ سال بدون وقفه و انقطاع در حلقه
فقه و
اصول حاضر گردید، و این حضور نیز یک حضور کیفی و علمی همراه با دقت، تتبع و ارائه تقریرات بحث بوده است.
در حوزه‌های علمیه رسم بر آن است که علما و فضلا بحث‌های استاد را بعد از درس، با برخی همدرس‌ها و هم کلاسان خود تقریر و گفتگو می‌نمایند و بعد از انجام تحقیق و اخراج مصادر و تطبیق آراء و ادله آنها، درس‌های استاد را می‌نویسند، و پس از آن به محضر استاد ارائه می‌نمایند، اگر استاد آن را تایید کرده و با آن موافقت کرد، این نوشته چاپ و منتشر می‌شود، تا بیانگر استحکام بحث، و دیدگاه‌های استاد و فضل شاگردی باشد که آن را به تحریر در آورده است، این کتاب‌ها در حوزه‌های علمیه به تقریرات معروف است، و شیخ فیاض از زمان حضورش در بحث آیت‌الله خویی بر همین منوال پیشرفته است، و بحث را برای برخی از هم دوره هایش تقریر می‌نموده و سپس به طور منظم و دقیق هر روز درس‌ها را در دو حلقه اصول و فقه می‌نوشته تا اینکه تقریرات پنجمین دوره بحث خارج اصول استادش را تکمیل می‌نماید و این کتاب (که در ده جلد نگارش یافته است) به محاضرات معروف شده است. در تقریضی که آیت‌الله العظمی خویی بر تقریرات شیخ فیاض نوشته چنین آمده است: «از جمله کسانی که موفق به تربیت او شده‌ام و بحث‌های بلند و عالی مرا در فقه و اصول حاضر گردیده، نور چشمم علامه مدقق و فاضل شیخ محمد اسحاق فیاض دامت تاییداته است، ایشان جلد اول کتاب خود (
المحاضرات فی اصول الفقه) را بر من عرضه نمود، این کتاب تقریر بحث‌های من است که با سبک و شیوه روان و دریافت دقیق آن را به نگارش در آورده و قابل ستایش و تعجب برانگیز است، من این کوشش میمون را به او تبریک می‌گویم، و از
خداوند متعال برای او آرزوی توفیق دارم تا او را به آرزو و هدفی که دارد برساند.» هچنین تقریرات استادش شیخ
نائینی را نیز می‌نگارد و به نام
اجود التقریرات به چاپ می‌رساند.
در همین ایام بود که خود ایشان شروع به تدریس کردند و به یکی از اساتید مبرز در حوزه نجف بدل شدند و جمع کثیری از فضلا و اندیشمندان علوم دینیه به محضر درس شان حاضر می‌گشتند. سطح عالی حوزه را در مسجدی معروف به
مسجد هندی شروع نمودند و در دوره‌های متعدد کتب مختلف حوزه را تدریس کردند. سرانجام در سال ۱۳۹۸ ه. ق شروع به بحث خارج نمودند. و هم اکنون شاگردان زیادی در درس ایشان حاضر می‌شوند که به تقریر درس مشغول هستند و برخی از این تقریرات به چاپ رسیده است.
در میان مراجع عظام تشکیل شورای ویژه و با ترکیبی از شاگردان فاضل و علمای برجسته که ارتباط نزدیک با استاد دارند، امری متعارف و معمول است و به این جمع شورای استفتا می‌گویند، کار این شورا پاسخ به انبوهی از نامه‌ها و پرسش‌هایی است که از نقاط مختلف جهان از سوی مقلدین آن
مرجع تقلید سرازیر می‌شوند. آیت‌الله خویی نیز شورایی متشکل از علما و مجتهدین بزرگ از شاگردان خود برای قیام به این امر مهم و پاسخ به پرسش‌های مقلدین تاسیس نمود، و حضرت آیت‌الله فیاض با توجه به شایستگی و لیاقت عالی یکی از این کسانی بود که مدام و مستمر بیش از ۱۵ سال در این شورا کار می‌کرد. در مراحل مختلف این شورا نام‌های مجتهدان عظام و علمای بزرگی بچشم می‌خورد که بعدها متصدی مقام
مرجعیت شده‌اند، یا شایسته این مقام گردیده‌اند، بزرگانی چون: آیت‌الله
سید علی بهشتی،آیت‌الله
سید مرتضی خلخالی،آیت‌الله میرزا
علی غروی، آیت‌الله
سید محمد باقر صدر، آیت‌الله شیخ
میرزا جواد تبریزی، آیت‌الله شیخ
وحید خراسانی، آیت‌الله
سید محمدتقی قمی، آیت‌الله شیخ
میرزا علی فلسفی و آیت‌الله
سید علی سیستانی.
با توجه به تعهدات و پای بندی‌های شیخ بزرگ، در انجام وظیفه دینی جهت خدمت به مؤمنین که عبارتست از: تدریس، تربیت شاگردان فاضل، حضور مستمر و روزمره در شورای استفتای آیت‌الله خویی در ایام حیات ایشان و دیگر برنامه‌ها و مشغولیت‌های اجتماعی جهت رفع نیازهای مردم و مراجعات مردم به ایشان برای گرفتن
احکام شرعی و برای رفع نیازمندی‌های شخصی و جز اینها از مشغولیت‌ها و گرفتاری‌های دیگر، آری با توجه به همه این مشاغل و مسؤولیت‌ها، ایشان پیوسته در این صدد بوده است که بخشی از فرصت خود را به انجام تحقیق، و نگارش آثار و غنی سازی کتابخانه و ذخیره علمی اسلامی با تالیف آثار ارزشمند اختصاص دهد که به برخی از آنها اشاره می‌شود: - محاضرات در اصول فقه، ده جلد- الاراضی-
النظرة الخاطفة فی الاجتهاد- حاشیه بر
عروة الوثقی، ده جلد-
احکام البنوک-
منهاج الصالحین، سه جلد-
مناسک حج-
المباحث الاصولیة، چهارده جلد- توضیح المسائل-
المختصر فی احکام العبادات
الأراضی (کتاب)الأنموذج فی منهج الحکومة الاسلامیة (کتاب)تعالیق مبسوطة علی العروة الوثقی (للفیاض)
نرم افزار جامع فقه اهل بیت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
