ابن‌نظیف محمد بن علی حموی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«محمد بن علی بن نظیف حموی» مشهور به «ابن نظیف» نویسنده کتاب «
التاریخ منصوری» می‌باشد.
«محمد بن علی بن نظیف حموی» کاتب شیرکوه ایوبی (متوفی ۶۴۴ ق)، عموی
صلاح الدین ایوبی بوده است. از ابن نظیف اطلاعات کمی در دست است. او خود را در صفحه اول کتابش «محمد بن نظیف حموی» معرفی کرده است. از سیر حوادث کتاب تاریخ منصوری به دست می‌آید که ابن نظیف شخصیتی شناخته شده بوده که منصب کتابت نامه‌ها و وزارت را به عهده داشته و با امراء و حاکمان ارتباط داشته است. وی در مجالس سیاسی و ادبی حضور می‌یافته و از بسیاری از مذاکرات و مراسلات سیاسی اطلاع داشته است. بدین ترتیب توانسته است نصوص بعضی اسناد مهم وقایع تاریخی بویژه حوادث عهد
ایوبیان و
جنگ‌های صلیبی و ارتباطات بین دولت‌ها را حفظ کند. او به
الملک منصور بن مجاهد علاقه فراوان داشته و او را بزرگ می‌شمرده است و بدین جهت کتاب «التاریخ المنصوری» را به وی اهداء کرده و در آن از فضائل و محاسن وی سخن رانده است.
نام ابن نظیف در کتاب
الصفدی در ذیل ترجمه محی الدین بن ندی جزری بدین ترتیب ذکر شده است: «از جمله شعرایی که او را مدح کرده‌اند وزیر شرف الدین محمد بن نظیف صاحب
جعبر است»؛ اما صفدی از ذکر منبعی که این عبارت را از آن نقل کرده غفلت نموده است. از این مطلب به دست می‌آید که نویسنده تنها مورخ نبوده و شاعر نیز بوده و برخی از معاصرینش را در شعرش مدح کرده است. البته از اشعار او تنها پنج بیت به جای مانده که در مقدمه کتابش «
مختصر سیر الاوائل» آورده است. لقب «شرف الدین» که صفدی آورده در کتبی که به دست ما رسیده نیامده است؛ شاید صفدی از کتابی این مطلب را آورده که بعدها از بین رفته است. بعید نیست که
حموی از
رجال فقه و
شرع هم بوده باشد چرا که
ابن فرات دائما او را «شیخ محمد» و یک بار هم «القاضی» نامیده است.
می‌دانیم که وی برای مدتی در حمص به سر برده است اما اینکه این زمان طولانی بوده یا برای مدت کوتاهی بوده بی اطلاعیم. پس از آن او را نزد امیر سیف الدین هذبانی (متوفی ۶۳۷ ق) که ابیات مذکور را در وصف او سروده می‌یابیم. وی وزیر صاحب حماة بوده است و به همین دلیل می‌توان حدس زد که نویسنده در نهایت به شهر حماة مراجعت کرده و در این شهر بدرود حیات گفته است. در هرحال ما هیچ مطلبی دال بر ادامه حیات او بعد از این زمان نیافتیم.
وی دارای سه اثر بوده است که اولین اثر به دست ما نرسیده است:
۱-
الکشف و البیان فی حوادث الزمان
۲- التاریخ المنصوری، تلخیص الکشف و البیان فی حوادث الزمان
۳-
مختصر سیر الاوائل و الملوک و وسیلة العبد المملوک
نرم افزارتراث۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
