• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن حسین زیات

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




اِبْن‌ِ اَبی‌ الْخَطّاب‌، ابوجعفر محمد بن‌ الحسین‌ بن‌ ابی‌ الخطاب‌ زید زَیّات‌ همدانی‌ کوفی‌ (د ۲۶۲ق‌/۸۷۶م‌)، از نوادگان‌ عبدالعزیز بن‌ المهتدی‌ بن‌ محمد بن‌ عبدالعزیز الاشعری‌ القمی‌، محدّث‌ ایرانی‌ در سده ۳ق‌/۹م‌ و از راویان‌ شیعه می‌باشد‌.



نام‌ او را نخستین‌ بار کلینی ‌ (د ۳۲۸ یا ۳۲۹ق‌) در مواضع‌ مختلف‌ از اصول‌ کافیمحمد بن‌ الحسین‌ و ابن‌ قولویه‌
[۲] ابن‌ قولویه‌، جعفر، کامل‌ الزیارات‌، ج۱، ص‌ ۳۷، به‌ کوشش‌ عبدالحسین‌ امینی‌ تبریزی‌، نجف‌، ۱۳۵۶ق‌/۱۹۳۷م‌.
محمد بن‌ الحسین‌ بن‌ ابی‌ الخطاب‌ آورده‌ است‌. نجاشی ‌ نام‌ و عنوان‌ و کنیه او و پدرش‌ و نیز نسبت‌ وی‌ را بدین‌گونه‌ یاد کرده‌: محمد بن‌ الحسین‌ بن‌ ابی‌ الخطاب‌ ابوجعفر الزَّیّات‌ الهمدانی‌.
[۳] نجاشی‌، احمد، رجال‌، ج۱، ص‌ ۲۳۶،بمبئی‌، ۱۳۱۷ق‌.
همو سپس‌ افزاید که‌ نام‌ ابی‌ الخّطاب‌ زید است‌. حلّی‌ نیز نام‌ او را به‌ همین‌ صورت‌ آورده‌ جز اینکه‌ ظاهراً به‌ اشتباه‌ به‌ جای‌ الحسین‌، ابی‌ الحسین‌ آورده‌ است‌،
[۴] حلی‌، حسن‌، کتاب‌ الرجال‌، ج۱، ص‌ ۲۸۵، به‌ کوشش‌ جلال‌الدین‌ حسینی‌ ارموی‌، تهران‌، ۱۳۴۲ش‌.
اما آنچه‌ عموم‌ مؤلفان‌ متقدم‌ و متأخر بر آن‌ تأکید کرده‌اند، نوشته نجاشی‌ است‌ که‌ در پی‌ اسم‌ و عنوان‌ او می‌افزاید: از اجّله محدّثان‌ شیعه ‌، کثیر الروایه‌، ثقه‌ و سرشناس‌ و دارای‌ تصانیف‌ نیکو بود.


نجاشی روایت وی‌ را نیز مورد اعتماد می‌داند.
[۵] نجاشی‌، احمد، رجال‌، ج۱، ص‌ ۲۳۶،بمبئی‌، ۱۳۱۷ق‌.
به‌ نوشته مامقانی‌
[۶] مامقانی‌، عبدالله‌، تتقیح‌ المقال‌، ج۱، ص‌ ۱۰۶، نجف‌، ۱۳۵۰ق‌/۱۹۳۱م‌.
وی‌ از یاران‌ ۳ پیشوای‌ شیعه امامیه‌ - امام‌ جواد علیه‌السلام، امام‌ هادی ‌ علیه‌السلام و امام‌ حسن‌ عسکری‌ علیه‌السلام - بوده‌ است‌، و سلسله روات‌ وی‌ گاه‌ با ۳ واسطه‌ و گاه‌ با ۶ واسطه‌ به‌ امان‌ پیشین‌ شیعه‌ و سرانجام‌ به‌ علی‌ بن‌ ابیطالب‌ علیه‌السلام می‌رسد.


به‌ ملاحظه کثرت‌ روایات‌ و احادیث‌ وی‌ و درک‌ حضور ۳ پیشوای‌ شیعه‌، در پاره‌ای‌ از منابع‌ وی‌ را از سالخوردگان‌ عصر خود به‌ شمار آورده‌اند. مامقانی‌.
[۷] مامقانی‌، عبدالله‌، تتقیح‌ المقال‌، ج۱، ص‌ ۱۰۶، نجف‌، ۱۳۵۰ق‌/۱۹۳۱م‌.
سنین‌ عمرش‌ را صدواند یا نودواند نوشته‌اند.
[۸] آقابزرگ‌، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲، ص۳۳۴.



نجاشی‌ این‌ آثار را به‌ او نسبت‌ داده‌ است‌: کتاب‌ التوحید، کتاب‌ المعرفة و البداء، کتاب‌ الرد علی‌ اهل‌ القدر، کتاب‌ الامامة،
[۹] آقابزرگ‌، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲، ص۳۳۲.
[۱۰] آقابزرگ‌، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲، ص۳۳۴.
کتاب‌ اللؤلؤة، کتاب‌ وصایا الائمة علیهم‌ السّلام‌ و کتاب‌ النّوادر.
[۱۱] نجاشی‌، احمد، رجال‌، ج۱، ص‌ ۲۳۶، بمبئی‌، ۱۳۱۷ق‌.
از خود ابن‌ ابی‌ الخطاب‌ روایت‌ شده‌ که‌ تألیفات‌ دیگری‌ نیز داشته‌ است‌.
[۱۲] خویی‌، ابوالقاسم‌، معجم‌ رجال‌ الحدیث‌، ج۱۵، ص۲۹۱، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/۱۹۸۳م‌.



(۱) آقابزرگ‌، الذریعة الی تصانیف الشیعة.
(۲) ابن‌ قولویه‌، جعفر، کامل‌ الزیارات‌، به‌ کوشش‌ عبدالحسین‌ امینی‌ تبریزی‌، نجف‌، ۱۳۵۶ق‌/۱۹۳۷م‌.
(۳) حلی‌، حسن‌، کتاب‌ الرجال‌، به‌ کوشش‌ جلال‌الدین‌ حسینی‌ ارموی‌، تهران‌، ۱۳۴۲ش‌.
(۴) خویی‌، ابوالقاسم‌، معجم‌ رجال‌ الحدیث‌، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/۱۹۸۳م‌.
(۵) طوسی‌، محمد، الفهرست‌، به‌ کوشش‌ محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش‌.
(۶) کلینی‌، محمد، اصول‌ کافی‌، به‌ کوشش‌ علی‌اکبر غفاری‌، بیروت‌، ۱۴۰۱ق‌/۱۹۸۱م‌.
(۷) مامقانی‌، عبدالله‌، تتقیح‌ المقال‌، نجف‌، ۱۳۵۰ق‌/۱۹۳۱م‌.
(۸) نجاشی‌، احمد، رجال‌، بمبئی‌، ۱۳۱۷ق‌.


۱. طوسی‌، محمد، الفهرست‌، ص۱۸۳،به‌ کوشش‌ محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش‌.    
۲. ابن‌ قولویه‌، جعفر، کامل‌ الزیارات‌، ج۱، ص‌ ۳۷، به‌ کوشش‌ عبدالحسین‌ امینی‌ تبریزی‌، نجف‌، ۱۳۵۶ق‌/۱۹۳۷م‌.
۳. نجاشی‌، احمد، رجال‌، ج۱، ص‌ ۲۳۶،بمبئی‌، ۱۳۱۷ق‌.
۴. حلی‌، حسن‌، کتاب‌ الرجال‌، ج۱، ص‌ ۲۸۵، به‌ کوشش‌ جلال‌الدین‌ حسینی‌ ارموی‌، تهران‌، ۱۳۴۲ش‌.
۵. نجاشی‌، احمد، رجال‌، ج۱، ص‌ ۲۳۶،بمبئی‌، ۱۳۱۷ق‌.
۶. مامقانی‌، عبدالله‌، تتقیح‌ المقال‌، ج۱، ص‌ ۱۰۶، نجف‌، ۱۳۵۰ق‌/۱۹۳۱م‌.
۷. مامقانی‌، عبدالله‌، تتقیح‌ المقال‌، ج۱، ص‌ ۱۰۶، نجف‌، ۱۳۵۰ق‌/۱۹۳۱م‌.
۸. آقابزرگ‌، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲، ص۳۳۴.
۹. آقابزرگ‌، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲، ص۳۳۲.
۱۰. آقابزرگ‌، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲، ص۳۳۴.
۱۱. نجاشی‌، احمد، رجال‌، ج۱، ص‌ ۲۳۶، بمبئی‌، ۱۳۱۷ق‌.
۱۲. خویی‌، ابوالقاسم‌، معجم‌ رجال‌ الحدیث‌، ج۱۵، ص۲۹۱، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/۱۹۸۳م‌.



دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن ابی الخطاب»، ج۲، ص۷۹۹.    






جعبه ابزار