ابوعبدالله محمد بن احمد خوارزمی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوعبدالله محمد بن احمد بن یوسف خوارَزْمی (متوفای ۳۸۷ق)، از دانشمندان و نویسندگان برجسته قرن چهارم قمری که شهرتش به‌دلیل تالیف دایرة‌المعارفی با عنوان
مفاتیح العلوم بوده است. او سرانجام به سال
۳۸۷ق درگذشت.
محمد بن احمد بن یوسف بلخی خوارزمی، نویسنده و محقق برجسته‌ای که هنگام
حکومت سامانیان، در
نیشابور می‌زیست و به وزیر
نوح سامانی،
ابوالحسن عتبی، پیوست و کتاب مفاتیح العلوم را برای او نوشت. این کتاب، به دو بخش تقسیم می شود: بخش اول، مشتمل بر علوم دینی، لغت و تاریخ، و بخش دوم، دربردارنده
فلسفه،
منطق، حساب، هندسه، نجوم، موسیقی، مکانیک و شیمی است.
هدف او از نگارش آن کتاب این بود که کتابی به ترتیب الفبا برای حکومت سامانیان فراهم کند که حاوی اصطلاحات مورد استفاده در علوم گوناگون، مانند:
فقه،
حدیث، ادب، لغت، عروض، تاریخ، فلسفه، منطق و... باشد.
مقریزی درباره این کتاب چنین گفته است: «مفاتیح العلوم، کتابی است گران‌سنگ و می توان گفت نخستین تألیفی است که عرب، آن را به روش دائرةالمعارف فراهم آورده است.»
عبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۲، ص۳۴۰.
