• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بسطانی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


محمد بسطانی از خاندان بسطامی است که در اواخر قرن چهارم تا اوایل قرن ششم زندگی می‌کردند.


بسطامی، محمدبن حسین ابوعمرو، فقیه و قاضی القضاة نیشابور است.
خانواده او اصلاً اهل بسطام بوده اند، هر چند درباره اجداد وی چیزی دانسته نیست.
[۱] بولیت، ج۱، ص۱۱۷ـ ۱۱۸.

ابوعمرو به قصد تحصیل و آموختن فقه شافعی، به شهرهای مختلف از جمله بغداد، اهواز و اصفهان سفر کرد و از مشایخ آن دیار حدیث شنید.
[۲] ابن عساکر، تبیین کذب المفتری، ج۱، ص۲۳۶ـ۲۳۷، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
[۳] ابراهیم بن محمد صریفینی، تاریخ نیسابور: المنتخب من السیاق، ج۱، ص۸، قم ۱۳۶۲ش.

در زمان حیات ابوحامد اسفراینی، فقیه شافعی بغداد و صاحب التعلیقة الکبری، ابوعمرو به بغداد رفت و مورد احترام او قرار گرفت.
[۴] احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۲، ص۲۴۷، مدینه (بی تا).
[۵] ابن عساکر، تبیین کذب المفتری، ج۱، ص۲۳۸، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴.


از جمله استادان ابوعمرو، سلیمان بن احمد طبرانی، صاحب دلایل النقد، احمدبن عبدالرحمان بن جارود رقّی، ابی بکر قَطیعی، احمدبن محمودبن خُرَّزاد اهوازی و دیگران بوده اند.
[۶] احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۲، ص۲۴۷، مدینه (بی تا).
[۷] عبدالوهاب بن علی سبکی، طبقات الشافعیة الکبری، ج۴، ص۱۴۱، چاپ محمود محمدطناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶.
[۸] ابن عساکر، تبیین کذب المفتری، ج۱، ص۲۳۸، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴.

ابوعمرو پس از پایان تحصیل به نیشابور برگشت و در ۳۷۰، زعامت شافعیان آن شهر را به عهده گرفت.
[۹] بولیت، ج۱، ص۱۱۸.

در نیشابور ابتدا مجالس وعظ و خطابه ترتیب می‌داد و پس از چندی به تدریس و فتوی و مناظره روی آورد.
[۱۰] محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۳۲۰، ج ۱۷، ۱۸، ۲۰، چاپ شعیب ارنؤوط و محمدنعیم عرقسوسی، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
[۱۱] ابن قاضی شهبه، طبقات الشّافعیّة، ج۱، ص۱۹۵، چاپ حافظ عبدالعلیم خان، بیروت: دارالنّدوة الجدیدة، ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
[۱۲] ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب، ج۳، ص۱۸۷، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹.

وی در ۳۸۸، قاضی القضاة نیشابور شد.
سبکی
[۱۳] عبدالوهاب بن علی سبکی، طبقات الشافعیة الکبری، ج۴، ص۱۴۲، چاپ محمود محمدطناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶.
و ابن عساکر
[۱۴] ابن عساکر، تبیین کذب المفتری، ج۱، ص۲۳۸، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
از قول حسن بن نصر مرندی می‌نویسند که ابوعمرو در علم چون شافعی، در قضاوت چون شریح، در فصاحت چون سحبان بود.

از شاگردان ابوعمرو می‌توان از حاکم نیشابوری، ابوبکر بیهقی، محمدبن عبید صَرّام، یوسف ابن ایوب همدانی و دیگران نام برد.
[۱۵] عبدالوهاب بن علی سبکی، طبقات الشافعیة الکبری، ج۴، ص۱۴۱، چاپ محمود محمدطناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶.


ابوعمرو از نظر علمی همتا و همسان ابوالطیّب صعلوکی، پیشوای بزرگ شافعیان، بود و همین امر باعث شد که صعلوکی وی را به دامادی خود برگزیند و نتیجه این پیوند به وجود آمدن نسلی از علما و محدثان بود که مدت ۱۵۰ سال پیشوایی حدیث و قضای شافعیان را در نیشابور عهده دار بودند.

ابوعمرو در ۴۰۷ یا ۴۰۸ درگذشت.
[۱۶] عبدالوهاب بن علی سبکی، طبقات الشافعیة الکبری، ج۴، ص۱۴۱، چاپ محمود محمدطناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶.
[۱۷] ابن قاضی شهبه، طبقات الشّافعیّة، ج۱، ص۱۹۵، چاپ حافظ عبدالعلیم خان، بیروت: دارالنّدوة الجدیدة، ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
[۱۸] ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب، ج۳، ص۱۸۷، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
[۱۹] ابراهیم بن محمد صریفینی، تاریخ نیسابور: المنتخب من السیاق، ج۱، ص۵۵۸، قم ۱۳۶۲ش.


۱. ↑ بولیت، ج۱، ص۱۱۷ـ ۱۱۸.
۲. ↑ ابن عساکر، تبیین کذب المفتری، ج۱، ص۲۳۶ـ۲۳۷، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
۳. ↑ ابراهیم بن محمد صریفینی، تاریخ نیسابور: المنتخب من السیاق، ج۱، ص۸، قم ۱۳۶۲ش.
۴. ↑ احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۲، ص۲۴۷، مدینه (بی تا).
۵. ↑ ابن عساکر، تبیین کذب المفتری، ج۱، ص۲۳۸، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
۶. ↑ احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۲، ص۲۴۷، مدینه (بی تا).
۷. ↑ عبدالوهاب بن علی سبکی، طبقات الشافعیة الکبری، ج۴، ص۱۴۱، چاپ محمود محمدطناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶.
۸. ↑ ابن عساکر، تبیین کذب المفتری، ج۱، ص۲۳۸، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
۹. ↑ بولیت، ج۱، ص۱۱۸.
۱۰. ↑ محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۷، ص۳۲۰، ج ۱۷، ۱۸، ۲۰، چاپ شعیب ارنؤوط و محمدنعیم عرقسوسی، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
۱۱. ↑ ابن قاضی شهبه، طبقات الشّافعیّة، ج۱، ص۱۹۵، چاپ حافظ عبدالعلیم خان، بیروت: دارالنّدوة الجدیدة، ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
۱۲. ↑ ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب، ج۳، ص۱۸۷، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
۱۳. ↑ عبدالوهاب بن علی سبکی، طبقات الشافعیة الکبری، ج۴، ص۱۴۲، چاپ محمود محمدطناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶.
۱۴. ↑ ابن عساکر، تبیین کذب المفتری، ج۱، ص۲۳۸، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
۱۵. ↑ عبدالوهاب بن علی سبکی، طبقات الشافعیة الکبری، ج۴، ص۱۴۱، چاپ محمود محمدطناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶.
۱۶. ↑ عبدالوهاب بن علی سبکی، طبقات الشافعیة الکبری، ج۴، ص۱۴۱، چاپ محمود محمدطناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶.
۱۷. ↑ ابن قاضی شهبه، طبقات الشّافعیّة، ج۱، ص۱۹۵، چاپ حافظ عبدالعلیم خان، بیروت: دارالنّدوة الجدیدة، ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
۱۸. ↑ ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب، ج۳، ص۱۸۷، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
۱۹. ↑ ابراهیم بن محمد صریفینی، تاریخ نیسابور: المنتخب من السیاق، ج۱، ص۵۵۸، قم ۱۳۶۲ش.


دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بسطامی»، شماره۱۳۳۴.    




جعبه ابزار