مجرای احتیاط
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مجرای
احتیاط به مورد صلاحیت دار برای جریان یافتن اصل احتیاط در آن اطلاق می‌شود.
مجرای احتیاط،
به معنای محل جریان اصل احتیاط می‌باشد، و آن در جایی است که جنس
تکلیف الزامی وجوب یا
حرمت برای
مکلف معلوم است ولی او در مکلّفٌ
به شک می‌کند، و مورد از مواردی است که احتیاط در آن ممکن می‌باشد و برای شک، یا حالت سابقه وجود ندارد یا اگر وجود دارد،
شارع آن را لحاظ نکرده است.
بنابراین، مجرای اصل احتیاط جایی است که اصل
تکلیف مسلّم و مکلٌّف
به، مشکوک می‌باشد، که بیشتر در قالب
شبهه مقرون به علم اجمالی محقق می‌شود.
علم به اصل تکلیف را
به سه صورت می‌توان تصور کرد:
۱. گاهی «
وجوب» مسلّم، اما «
واجب » مردد است، مانند این که مکلف در
ظهر جمعه
به وجوب نمازی بر ذمه خود
یقین دارد اما نمی‌داند
واجب،
نماز ظهر است یا
نماز جمعه ؛
۲. گاهی «حرمت» مسلّم، اما «
حرام » مردد است، مانند این که مکلف یقین دارد در یکی از دو ظرف «الف» و «ب»
خمر است و خطاب «اجتنب عن الخمر» متوجه او شده، اما
به طور معین نمی‌داند در کدام یک از آن دو ظرف خمر است؛
۳. گاهی مکلف
علم دارد
حکم وجوب یا حرمت متوجه او شده، که اگر
وجوب باشد،
به شیء «الف» و اگر حرمت باشد،
به شیء «ب» تعلق گرفته است. در
حقیقت ،
علم اجمالی دارد که یا این شیء
واجب و یا آن شیء حرام است و متعلق
وجوب و حرمت متفاوت است.
همان گونه که گذشت،
اصولیون مجرای غالب اصل احتیاط را
شبهات مقرون به علم اجمالی دانسته‌اند.
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۶۹۸، برگرفته از مقاله «مجرای احتیاط».
