مجرا و مرسا (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مجرا و مرسا:
(بِسْمِ اللّهِ مَجْرَاهَا وَ مُرْسَاهَا) مجرا و مرسا: هر دو واژه، اسم زمان است به معنى «موقع حركت» و «موقع توقف» كلمه
«مجرا» از مادّۀ
«جرى» (بر وزن سعى) و
«مرسا» از مادّۀ
«رسو» (بر وزن رسم) گرفته شده است.
به موردی از کاربرد
مجرا و مرسا در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ قَالَ ارْكَبُواْ فِيهَا بِسْمِ اللّهِ مَجْرَاهَا وَ مُرْسَاهَا إِنَّ رَبِّي لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ) او گفت: («بر آن كشتى سوار شويد به نام
خدا؛ در هنگام حركت آن و توقفش، كه
پروردگارم آمرزنده و مهربان است.»)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: بعضى از اساتيد قرائت، كلمه مجراها را به فتحه ميم قرائت كرده و آن را مصدر ميمى از ثلاثى مجرد و به معناى جريان و سير و حركت كشتى گرفته‌اند. بعضى ديگر آن را مجراها - به ضمه ميم- خوانده- و آن را مصدر ميمى از باب افعال- و به معناى اجراء و سوق دادن و به پيش راندن كشتى گرفته‌اند و از كلمه
مرسا مصدر ميمى- از باب افعال- و به معناى
ارساء و مرادف آن است، و
ارساء به معناى متوقف كردن و ثابت نگه داشتن كشتى است.
در آيۀ مورد بحث، «
نوح» به يارانش دستور مى‌دهد كه نام خدا را به هنگام حركت و توقف كشتى فراموش نكنند، همه چيز به نام و به ياد او، و با استمداد از ذات پاک او بايد باشد. هر حركتى، هر توقفى، در حال آرامش و در حال طوفان، همه بايد با نام او آغاز شود چرا كه هر كار، بى‌نام او شروع شود «ابتر و بريده دم» خواهد بود.
همان گونه كه در حديث معروفى از
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) نقل شده است:
«كلّ امر ذى بال لم يذكر فيه بسم اللّه فهو ابتر» «هر كار مهمى كه نام خدا در آن برده نشود نافرجام خواهد بود».
در حالات پيامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) آمده است كه هرگاه پاى خود را در ركاب مى‌گذارد مى‌فرمود: «بسم اللّه»، و هنگامى كه بر مركب استقرار مى‌يافت مى‌فرمود:
الحمد للّه على كلّ حال،
(سُبْحٰانَ اَلَّذِي سَخَّرَ لَنٰا هٰذٰا وَ مٰا كُنّٰا لَهُ مُقْرِنِينَ وَ إِنّٰا إِلىٰ رَبِّنٰا لَمُنْقَلِبُونَ) ستايش خداى را بر همه حال، «پاک و منزه است كسى كه اين (مركب) را مسخّر ما ساخت و گرنه ما توانايى آن را نداشتيم، و ما به‌سوى
پروردگارمان بازمى‌گرديم.»
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «مجرا و مرسا»، ص۳۶۵.
