مجاهدون (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مجاهدون:
(الْمُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَ أَنفُسِهِمْ) مجاهدون: آيات مورد بحث، مقايسه‌اى در ميان
مجاهدان و غير
مجاهدان به عمل آورده است. در اولين آيه سه‌بار نام «
مجاهدان» به ميان آمده، در نخستين‌بار،
مجاهدان همراه با «هدف» و «وسيله»
جهاد ذكر شده است.
به موردی از کاربرد
مجاهدون در
قرآن، اشاره می‌شود:
(لاَّ يَسْتَوِي الْقَاعِدُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ غَيْرُ أُوْلِي الضَّرَرِ وَ الْمُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَ أَنفُسِهِمْ فَضَّلَ اللّهُ الْمُجَاهِدِينَ بِأَمْوَالِهِمْ وَ أَنفُسِهِمْ عَلَى الْقَاعِدِينَ دَرَجَةً وَ كُلاًّ وَعَدَ اللّهُ الْحُسْنَى وَ فَضَّلَ اللّهُ الْمُجَاهِدِينَ عَلَى الْقَاعِدِينَ أَجْرًا عَظِيمًا- دَرَجَاتٍ مِّنْهُ وَ مَغْفِرَةً وَ رَحْمَةً وَ كَانَ اللّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا) (هرگز افراد باايمانى كه بدون بيمارى و ناراحتى، از
جهاد خوددارى مى‌كنند، با مجاهدانى كه در راه خدا با مال و جان خود
جهاد كردند، يكسان نيستند.
خداوند، مجاهدانى را كه با مال و جان خود
جهاد نمودند، بر كسانى كه از
جهاد خوددارى كرده‌اند مقام برترى بخشيده؛ و به هر يک از اين دو گروه به نسبت اعمال نيكشان، خداوند وعده
پاداش نيک داده؛ و
مجاهدان را بر كسانى كه از
جهاد خوددارى كرده‌اند، با پاداش مهمّى برترى بخشيده است - درجات والا و آمرزش و رحمت از ناحيه خود نصيب آنان مى‌كند؛ و اگر لغزش‌هايى داشته‌اند، خداوند آمرزنده و مهربان است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه ضرر به معناى كمبود در وجود است كمبودى كه مانع شود از اينكه آدمى به امر
جهاد و قتال قيام نمايد، نظير كورى، شلى و بيمارى، و مراد از
جهاد با اموال، انفاق آن در راه خدا و به منظور پيروز شدن بر دشمنان است و مراد از
جهاد با انفس جنگيدن است.
و جمله:
(وَ كُلًّا وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنى ...) دلالت دارد بر اينكه مراد از اين اشخاصى كه قعود كردند (نشستند) كسانى است كه رفتن به جنگ را در زمانى ترک كردند كه احتياجى به رفتن آنان به جبهه جنگ نبوده، چون به مقدار كفايت ديگران رفته بودند، چون مى‌فرمايد:
خدای تعالی به هر دو طائفه (آنها كه به
جهاد رفتند و آنها كه نرفتند) وعده حسنى داده، پس غرض از جمله مورد بحث ترغيب و تحريک
مسلمانان بر قيام به امر
جهاد است، تا مسلمين در رفتن به
جهاد شتاب نموده، از يكديگر سبقت بگيرند.
دليل ديگر بر اينكه مراد اين معنا است اين است كه خداى سبحان اولى الضرر (بيماران و نابينايان و امثال آنان) را استثناء كرده، سپس حكم كرد به اينكه قاعدون و
مجاهدين يكسان نيستند، با اينكه اولى الضرر در مساوى نبودنشان با
مجاهدين در راه خدا مانند قاعدينند.
آيات مورد بحث، مقايسه‌اى در ميان
مجاهدان و غير
مجاهدان به عمل آورده است. در اولين آيه سه‌بار نام «
مجاهدان» به ميان آمده، در نخستين‌بار،
مجاهدان همراه با «هدف» و «وسيله»
جهاد ذكر شده است.
(اَلْمُجٰاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اَللّٰهِ بِأَمْوٰالِهِمْ).
و در مرتبه دوم نام
مجاهدان فقط با وسيله
جهاد ذكر شده اما سخنى از هدف به ميان نيامده است.
(اَلْمُجٰاهِدِينَ بِأَمْوٰالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ.)و در مرحله آخر تنها نام
مجاهدان به ميان آمده است (المجاهدين...) و اين يكى از نكات بارز بلاغت در كلام است كه چون شنونده مرحله به مرحله به موضوع آشناتر مى‌شود از قيود و مشخصات آن مى‌كاهند و كار آشنايى به جايى مى‌رسد كه تنها با يک اشاره همه چيز معلوم مى‌شود.
در آيه نخست (نساء/ ۹۵.) برترى
مجاهدان بر قاعدان به صورت مفرد (درجه) ذكر شده، در حالى كه در آيه دوم (نساء/ ۹۶.) به صورت جمع (درجات) آمده است.
روشن است كه ميان اين دو تعبير منافاتى نيست، زيرا در تعبير اول منظور بيان اصل برترى
مجاهدان بر غير آنهاست، ولى در تعبير دوم اين برترى را شرح مى‌دهد، و لذا با ذكر «مغفرت» و «رحمت» نيز توأم شده است، و به عبارت ديگر تفاوت ميان اين دو، تفاوت ميان «اجمال» و «تفصيل» است. ضمنا از تعبير به «درجات» نيز مى‌توان اين معنى را استفاده كرد كه
مجاهدان همه در يک حد و پايه نيستند و به اختلاف درجه اخلاص و فداكارى و تحمل ناراحتی‌ها، مقامات معنوى آنها مختلف است، زيرا مسلم است همه مجاهدانى كه در يک صف در برابر دشمن مى‌ايستند به يک اندازه
جهاد نمى‌كنند و به يک اندازه اخلاص ندارند، بنابراين هر يک به تناسب كار و نيّت خود پاداش مى‌گيرند.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «مجاهدون»، ص۴۱۳.
