مجاز القرآن (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
![]()
کتاب مجاز القرآن نوشته
ابو عبیده، معمر بن مثنی تیمی بصری،
نحوی و لغوی بزرگ (متوفای ۲۱۰) است. مجاز القرآن تفسیر ادبی - لغوی و تبیین معانی مشکل قرآن است.
وی عالمی متبحر و دانشمندی فرزانه، عالم به
لغت و آداب و تاریخ عرب، شاگرد
یونس نحوی و ابوعمر بن علاء و اولین کسی بود که در غریب الحدیث کتاب نوشت و مرجعی عظیم و منبعی سرشار برای اهل ادب و نحو و لغت بود. همگام با غریب الحدیث، در تفسیر غریب القرآن نیز نوشتار با ارزشی دارد.
کتاب وی گرچه به نام مجاز القرآن است و گمان می رود تنها در مسائل ادبی و لغوی تدوین یافته باشد، ولی هدف، همان است که
فراء در کتاب
معانی القرآن دنبال کرده است. اساسا در آن هنگام، عناوینی چون غریب القرآن، معانی القرآن، مجاز القرآن و حتی تفسیر القرآن و تأویل القرآن حاکی از یک حقیقت بوده و آن، تفسیر ادبی - لغوی و تبیین معانی مشکل قرآن بوده است.
با مختصر مقایسه این کتاب با معانی القرآن فراء ملاحظه می شود روش و سبک هر دو یکی است ولی به دو نام. می گویند:
ابراهیم بن اسماعیل یکی از کاتبان
فضل بن ربیع وزیر دربار
هارون الرشید درباره آیه‌ای از
قرآن از ابوعبیده پرسش کرد و او به هنگام پاسخ، بر آن شد که کتابی در معانی القرآن آماده و تألیف کند.
این کتاب عمدتا توضیح واژگانی قرآن است و واژه‌هایی را که نیازمند به توضیح می‌دیده آورده و فراوان به اشعار عرب استناد کرده است. این روش، روشی است که در بسیاری از تفاسیر سلف که به دست ادیبان و
نحویان نگاشته شده است دیده می شود. از این رو مجاز القرآن کتابی است در شرح واژگان و عبارات مشکل قرآن (با عباراتی کوتاه و فشرده) اعم از آنکه مشکلات از مقوله
مجاز و
استعاره باشد یا جز آن؛ البته به گستردگی معانی القرآن فراء نیست.
این کتاب گران‌بها و با ارزش در دو جلد، با تحقیق و پانوشته های محمد فواد سزگین در سال ۱۳۸۱ در
مصر به چاپ رسیده است.
معرفت، محمدهادی، تفسیر و مفسران، ج۲، ص۳۲۵-۳۲۶.
