متی (فلسفه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
"متی" در لغت اسم برای پرسش از
زمان و به معنای «کی؟» و «چه وقت؟» می‌باشد
و در اصطلاح
فلاسفه ،
یکی از مقولات نسبی است.
فلاسفه در تعریف «متی» گفته‌اند:
"متی حالتی از شی ء است که از
نسبت آن با زمان برای شی ء حاصل می‌شود». به عبارت ساده تر متی، همان حالت "در زمان بودن" (چه گاهی؟) شی ء را می‌گویند. وقتی گفته می‌شود فلان شی ء در این
زمان است، "در این زمان بودن" به منزلۀ صفتی برای آن شی ء خواهد بود.
به نظر فلاسفه
صفت «متی» یا «در زمان بودن» (چه گاهی؟) در زمرۀ اعراض قرار دارد؛ زیرا وقتی می‌گوئیم فلان شی ء از زمانی به زمان دیگر منتقل می‌شود خودش ثابت است و فقط یکی از صفات آن که "در زمان بودن" (چه گاهی؟) است، تغییر می‌کند.
(لازم به یاد آوری است که این بحث بدون در نظر گرفتن
حرکت جوهری است والا با توجه به حرکت جوهری، هیچ چیز ثابتی در عالم ماده وجود نخواهد داشت بلکه همه چیز و از جمله
زمان آنها نیز متغیر می‌باشد)، از آنجا که «زمان» فقط در موجودات مادی وجود دارد پس «متی» هم اختصاص به مادیات دارد و به عبارت ساده تر «متی» از نسبت بین وجود مادی و زمان آن بدست می‌آید.
برخی از فلاسفۀ معاصر، برخلاف مشهور
فلاسفه که متی را مقوله می‌دانند آن را از
مفاهیم عام انتزاعی (معقول ثانی فلسفی) می‌دانند که از ارتباط «شی ء» با زمان انتزاع می‌شود و بر مبنای این نظریه، "متی" دیگر ما بازاء عینی نداشته و لذا مقوله نیز نخواهد بود. به این معنی که غیر از طرفین نسبت (شی ء و زمان آن شی ء) که منشا انتزاع این مفاهیم هستند، امر عینی دیگری به نام نسبت خارجی وجود ندارد کما اینکه در همۀ معقولات ثانیۀ فلسفی امر به همین منوال است.
برای متی چند تقسیم ذکر شده است:
تقسیم بر حسب انقسامات زمانی: «متی» بر حسب تقسیم‌های زمانی به دو شاخه تقسیم می‌شود:
الف) وصفی که از نسبت موجودات تدریجی و غیر ثابت با
زمان حاصل می‌شود.
ب) وصفی که از نسبت حوادث ثابت و غیر تدریجی با زمان حاصل می‌شود مانند: جدا شدن دو چیز از یکدیگر و یا رسیدن آن دو به هم.
تقسیم متی بر حسب ذاتی و عرضی بودن: از این جهت «متی» به دو شکل تقسیم می‌شود:
الف) بالذات (ذاتی): حرکاتی است که ذاتا بر
زمان منطبق می‌شوند. (زیرا زمان همان مقدار
حرکت است. پس زمان حرکت نمی‌کند بلکه از حرکت شی ء انتزاع می‌شود).
ب) بالعرض (عرضی): اشیاء متحرکی است که خودشان ذاتا منطبق بر زمان نیستند بلکه به واسطۀ حرکتشان زمان دار می‌شوند و در ذاتشان متی ندارند. به عبارت دیگر خود حرکت ذاتا زمان دار است و متای ذاتی دارد ولی اشیاء متحرک به وساطت حرکت، زمان دار هستند و متای آنها عرضی است.
البته این تقسیم مبتنی بر انکار
حرکت جوهری است ولی بنابر پذیرش آن، حرکت و متحرک هر دو ذاتا منطبق بر زمان بوده و متای ذاتی دارند.
الف) متی حقیقی: مراد
نسبت شی ء به زمانی است که تنها گنجایش آن شی ء را دارد مانند: نسبت پدیدۀ پنج دقیقه‌ای به همان پنج دقیقه.
ب) متی غیر حقیقی: مراد نسبت شی ء به زمانی است که اختصاص به آن شی ء ندارد بلکه گنجایش بیشتر از آن را نیز دارد. مانند نسبت پدیدۀ پنج دقیقه‌ای به
زمان یک ساعت یا بیشتر از آن.
سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «متی».
