مبانی فقهی حکومت اسلامی (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
« مبانى فقهى
حكومت اسلامى» ترجمه‌اى از
كتاب"
دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الإسلامیة " تأليف آيت الله
حسینعلی منتظری است كه توسط آقايان
محمود صلواتی و
ابوالفضل شکوری ترجمه و تحرير شده است. چاپ اول اين
كتاب در زمستان ۱۳۶۷ و توسط مؤسسه كيهان در هشت جلد صورت گرفته است.
موضوع
كتاب،
فقه حكومت و مباحث مربوط به دولت و اختيارات و مسئوليت‌هاى
ولی فقیه و ادله مربوط به اثبات
ولایت فقیه ميباشد. در هر جلد فهرست تفصيلى مندرجات
كتاب ارائه شده است. در پايان جلد هشتم نيز فهرست‌هايى فنى از آيات، روايات، منابع و مآخذ آمده است.
نگارنده، قصد دارد مبانى فقهى مربوط به اداره
حكومت اسلامى و شأن و جايگاه
ولايت فقيه را بررسى نمايد و ادله اثبات
حكومت و
ولايت فقيه در عصر
غیبت را تبيين كند.
مؤلف
كتاب به گونه روايى و استدلالى( عقلى و نقلى) و با استفاده از اصول
مسلم قرآن و سنت به تبيين مسأله
ولايت فقيه و جوانب مختلف آن پرداخته است و ديدگاه برخى از اساطين علمى در اين زمينه را مطرح و مورد تجزيه و تحليل قرار مى‌دهد. از مهمترين ويژگيهاى شيوه فقهى مصنف، متأثر از استادش مرحوم
آیت‌الله العظمی بروجردی ، پرداختن به مصادر اوليه فقه
شیعه ، به عنوان اصول متلقات از معصومين عليهم
السلام و مراجعه به منابع
اهل تسنن براى مقايسه و تطبيق است.
در ابتداى
كتاب تاريخچه‌اى از مباحث و تأليفات مربوط به
فقه حكومتى در
اسلام از عصر
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله تا دوران معاصر ارائه گرديده و آثارى از فقها و محدثان بزرگ شيعه در اين زمينه معرفى شده و ديدگاه‌هاى آنان در زمينه
ولايت فقيه و
حكومت اسلامى و كيفيت اداره آن مورد تحليل قرار گرفته است. سپس در ضمن مقدمه‌اى به ضرورت وجود دولت و
حكومت در
اسلام و لزوم دخالت علما و فقها در مسائل سياسى اجتماعى جامعه
اسلامى و اهميت فقه
حكومتى و مسائل اجتماعى در
اسلام پرداخته شده و اوصاف و شرايط
حكم منتخب
اسلامى از نظر عقلى بررسى گرديده است. آنگاه اصول عقلى در مسأله
ولايت و
حكومت را بيان كرده و
حاكميت مطلقه خداوند بر نظام هستى،
حکم عقل بر ضرورت پيروى از راهنماى خيرخواه و ضرورت شكرگزارى از
ولى‌نعمت و ضرورت دولت و
حكومت براى جامعه را مورد تجزيه و تحليل قرار مى‌دهد.
در ادامه نگارنده به ثبوت
ولايت به مفهوم
حكومت براى رسول خدا صلى الله عليه و آله و
ائمه معصومین علیهم السلام اشاره كرده و دلايل قرآنى و روايى آن را بررسى نموده است. در قسمت ديگرى از
كتاب ضرورت
حكومت و لزوم آن در همه زمان‌ها از نظر
اسلام مورد بحث قرار گرفته و رابطه
نماز و
حكومت،
روزه و
حكومت، زكات و
حكومت، خمس و انفال و
حكومت، حج و
حكومت، جهاد و
حكومت، قضا و
حكومت و امر به معروف و نهى از منكر و
حكومت بيان شده و ادله ضرورت
حكومت در همه زمان، از منظرى روايى و قرآنى تبيين گرديده است.
در جلد دوم اين مجموعه ابتدا شرايط
حاكم اسلامى براساس عقل،
كتاب و سنت بيان گرديده و شروطى مانند:
اسلام،
ایمان ،
عدالت ، فقاهت، قدرت تدبير، آلوده نبودن به رذايل اخلاقى، مرد بودن و حلال‌زاده بودن مورد بحث و بررسى قرار گرفته است. سپس چگونگى انعقاد
امامت و تعيين رهبرى بيان شده و نظريههاى نصب و انتخاب و دلايل هريك از اين نظريه‌ها به صورت مبسوط تبيين گرديده است.
در جلد سوم، نخست محدوده
ولايت و اختيارات
ولى فقيه و وظايف
حاكم اسلامى در برابر
اسلام و مردم و وظايف مردم در برابر وى بيان شده و سپس مسئله شورا و مشورت در
اسلام، مسئوليت رهبر و اشراف وى بر قواى سه‌گانه و مسأله
امر به معروف و نهی از منکر و اداره
حسبه توسط رهبر و اجراى حدود شرعى توسط وى مورد تجزيه و تحليل فقهى قرار گرفته است.
در جلد چهارم
آداب و
احكام اداره زندان‌ها و مشروعيت اجمالى زندان و اختيارات
ولى فقيه در زندانى كردن و عفو مجرمان مورد ارزيابى قرار گرفته و تاريخچه‌اى از زندان در
اسلام، انگيزه‌ها و اهداف زندان، جايگاه زندان در اجراى كيفرها و
احکام شرعى، انواع زندان، حقوق زندانيان و روايات مربوط به زندان مورد تجزيه و تحليل فقهى واقع شده است.
احكام استخبارات و كسب اخبار( اطلاعات) و لزوم نهادها و دستگاه‌ها ى خبريابى امنيتى از ديگر مندرجات اين مجلّد مى‌باشد.
در جلد پنجم برخى ديگر از شئونات
ولى فقيه مانند چگونگى ثبوت هلال با
حكم والى، وظايف
ولى فقيه در مورد
احتکار و قيمت‌گذارى، وظايف رهبر و كارگزاران
حكومتى در برابر بيت‌المال و وجوب رسيدگى به مجرمان جامعه
اسلامى، سياست خارجى
اسلام و روش برخورد با اقليت‌هاى غيرمسلمان در اجتماع
اسلامى، حقوق متقابل مردم و رهبرى و اخلاق كارگزاران مورد بحث و بررسى قرار مى‌گيرد.
در جلد ششم از اين مجموعه به بحث درباره منابع مالى
حكومت اسلامى پرداخته شده و
حكم منابع مالى مانند
زکات ،
خمس ،
انفال ،
غنایم جنگی و ساير اموالى كه
ولی فقیه حق تصرف و هزينه كردن آن براى جامعه
اسلامى را دارد، بررسى گرديده است.
در جلد هفتم
احكام فیء و انفال نيز كه يكى از منابع مالى دولت
اسلامى است مورد كنكاش فقهى قرار گرفته است. نگارنده همچنين درباره
جزیه و
خراج و
احكام فقهى آن نيز
اشاره و مطالبى بيان كرده است.
در هشتمين و آخرين جلد از اين مجموعه فقهى،
احكام فقهى مربوط به
احیاء موات و ماليات‌ها به عنوان يكى ديگر از منابع مالى دولت
اسلامى مطرح شده و مباحثى در مورد مردم سالارى دينى، اشكال
حكومت دينى،
مجلس خبرگان ، احزاب سياسى، راه‌هاى نظارت مردمى، حقوق مخالفان سياسى و مسئله تفكيك قوا بيان گرديده است.
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم
السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم
اسلامی
