مازندران و استرآباد (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سفرنامه «مازندران و استراباد»، ترجمه
فارسی کتابی است از یاسنت لوئی روبینو، کنسول سفارت بریتانیا در شهر رشت در فاصله سال‌های ۱۲۸۵ تا ۱۲۹۱ شمسی، در باب وضع جغرافیایی و تاریخی این دو
ایالت ایرانی است.
این
سفرنامه علاوه بر مقدمه مترجم؛ آقای غلامعلی وحید مازندرانی و نیز مقدمه مولف به
زبان فارسی و نیز مقدمه وی به زبان انگلیسی، دارای دو قسمت اصلی است: ۱- صورت کتیبه‌هایی که در گیلان و مازندران و استراباد موجود است. ۲- متن سفرنامه که شامل یازده فصل و دو قسمت ملحقات است که شامل اسامی
دهات و نام حکمرانان محلی است. نقشه‌ای هم از مازندران و استراباد ضمیمه این کتاب است.
بر طبق شرحی که مؤلف در مقدمه آن نوشته، این تالیف حاصل شانزده سال مطالعات او به خصوص درباره
ایالت مازندران است.
ه. ل. رابینو نویسنده کتاب، شش سال؛ یعنی از ۱۲۸۵ تا ۱۲۹۱ ش کنسول دولت بریتانیا در شهر رشت بوده و در ظرف این مدت یک بار در بهار سال ۱۲۸۸ ش و بار دیگر در پائیز ۱۲۸۹ در سراسر مازندران و
گرگان مسافرت کرده و در تمام خط سیر خود ضمن مشاهداتی دقیق به جمع آوری اطلاعات و تحقیق پرداخته و در مراجعت به اروپا این مشهودات و معلومات را به وسیله بررسی کتب تاریخی تکمیل نموده است.
وی در فصول این کتاب مطالب بسیاری از نویسندگان شرقی و سیاحان غربی یاد می‌کند و در تایید نوشته‌های خویش به سخنان تاریخ نویسان دوره‌های پیش استناد می‌جوید و در سراسر کتاب او پیداست که با حوصله و علاقه سرشاری باین خدمت گرانبها همت گماشته و در تالیف و تصحیح مطالب از همکاری و رای صواب دانشمندان بزرگی مانند پروفسور ادوارد براون برخوردار بوده است.
رابینو در این کتاب نخست درباره نام
طبرستان و نژاد مردم آنجا و اوضاع جغرافیایی آن از
طبیعت و
سرزمین و کیفیت محیط و چگونگی اجتماعی آن سامان با توجه به کتب جهانگردان اروپایی سخن می‌گوید.
فصل دوم این کتاب، شرح سفر او از رشت تا خرم آباد و توصیف اوضاع جغرافیایی این نواحی است.
در فصل سوم، از تنکابن تا آمل توصیف شده است و فصل چهارم، به توصیف آمل و نیز
جغرافیای تاریخی و
عمومی آن و... تا بارفروش اختصاص یافته است. در فصل پنجم، بارفروش تا ساری و در فصل ششم، ساری و نواحی آن و در فصل هفتم، از ساری تا بندر گز و در فصل هشتم، خلیج استرآباد و خود همین شهر و در فصل نهم، نواحی این شهر و در فصل دهم، از استرآباد تا دهستان و در فصل یازدهم، از گنبد قابوس تا رادکان وصف شده است.
در ضمیمه اول کتاب، ده‌ها و روستاهای مازندران و استرآباد برشمرده شده که از بهترین و سودمندترین مباحث این کتاب می‌باشد.
در ضمیمه دوم که بسیار سودمند است، تاریخ اجمالی فرمانروایان مازندران از آل گشنسف تا
عصر صفوی آمده است. پس از این حواشی کتاب و تحقیقات تاریخی و جغرافیایی رابینو بر برخی مطالب دشوار همین کتاب است.
رابینو بیشتر مطالب تاریخی را از
تاریخ طبرستان ابن اسفندیار و از
تاریخ طبرستان و رویان و مازندران ظهیرالدین مرعشی گرفته است. قسمت آخر کتاب مشتمل بر نقل متن کتیبه‌هایی است که مولف بر سر راه خود در
مساجد و
تکایا و
امامزاده‌ها و مقبره‌های گیلان و مازندران و استرآباد دیده و به استنساخ آنها پرداخته است. این قسمت از آن رو مهم است که امروز بسیاری از این بناها از میان رفته و شرح کتیبه‌های آنها تنها در این کتاب حفظ شده است. قدیمی‌ترین این کتیبه‌ها از آن تربت شیخ زاهد گیلانی است که تاریخ آن ۷۱۱ ق. می‌باشد.
دیگر از مزایای این کتاب، شرح و وصفی دقیقی است که از زندگانی و آداب و عادات مردم روستایی و شهری و ایلات و عشایر آن سامان و از جمله ترکمن‌ها، که مولف درباره آنها شرحی بسیار جالب بیان می‌کند، می‌باشد.
این
سفرنامه در سالیان قبل با سرمایه «
موقوفه گیب» که مرکز آن در انگلستان است، طبع و نشر یافت. نسخه حاضر در برنامه مشتمل بر پاورقی‌های مولف و نیز مترجم و فهرست‌های ذیل می‌باشد: فهرست نام کسان و اقوام و سلسله‌ها، جای‌ها و منابع و مآخذ.
نرم افزار جغرافیای جهان اسلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
