لیث بن مظفر خراسانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوهشام لیث بن مظفر خراسانی (
حدود نیمه دوم
قرن دوم هجری)، از نویسندگان، ادیب، لغت‌شناس ماهر و عالم به
شعر که با دستگاه حکومت
برامکه مراوده داشت.
ابوهشام لیث بن
مظفر بن نصر بن سیّار خراسانی، از دوستان نزدیک
خلیل بن احمد فراهیدی (م
۱۷۰ق)
لغت شناس و ادیب مشهور بود.
ابن معتز می‌نویسد که لیث از نویسندگان چیره‌دست
خاندان برامکه (حکومت ۱۷۰-
۱۹۳ق)، ادیبی فرهیخته، لغت‌شناس ماهر و عالم به شعر و مطالب شگفت‌انگیز بود و با دستگاه حکومت برامکه مراوده داشت و مورد توجه و عنایت خاص آنها بود. مهارت لیث در علوم و فنون مختلف و شهرت وی در آن زمینه موجب شد تا خلیل بن احمد مجذوب وی شود و با او دوستی و معاشرت نماید و
کتاب العین خود را به نام وی بنگارد و به اسم او ترویج نماید. هنگامی که تصمیم بر این‌کار گرفت آن را به بهترین خط نگاشت و به زیباترین صورت به لیث هدیه کرد و لیث نیز در مقابل، صد هزار
درهم برای او فرستاد. گفته شده که لیث با اشتیاق فراوان تمام کتاب را مطالعه، و پس از مدتی نیمی از آن را حفظ کرد. سپس در حادثه‌ای اصل کتاب از بین رفت و او به ناچار نیم دیگر کتاب را با کمک ادیبان معاصر آن روزگار جمع‌آوری نمود و بار دیگر کتاب را کامل کرد. و شاید به همین دلیل نیمه اول کتاب از استحکام و اتقان بیشتری برخوردار است.
ازهری این ماجرا را به نقل از
اسحاق حنظلی به‌گونه‌ای دیگر بیان کرده است: قبل از آنکه کتاب العین به پایان برسد، خلیل بن احمد درگذشت، اما لیث آن را به انجام رساند و مطالبش را نیز به خلیل نسبت داد.
قتیبة بن سعید از لیث نقل کرده که گفته است: پا در عرصه دانشی نگذاشتم جز آنکه در آن اندیشه و داوری کردم، مگر
علم نجوم که مورد عنایت و خواست دانشمندان روزگار ما نبود.
در ادامه، می‌افزاید که لیث در
تعبیر خواب نیز مهارت داشت و به گفته خویش از ماهرترین معبّران اهل
خراسان به‌شمار می‌رفت.
تاریخ دقیق درگذشت وی معلوم نیست، ولی می‌توان او را از دانشمندان نیمه دوم قرن دوم یا اوایل قرن سوم به‌شمار آورد.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۶۳۶-۶۳۷، برگرفته از مقاله «لیث خراسانی».
