لکنت زبان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
لکنت زبان، یکی از مباحث مطرح در
علوم تربیتی بوده و به معنای یک پدیده پیچیده روانی –
حرکتی است که به‌طور موقت یا دائم در ادا و تلفظ کلمات و سیلاب‌ها به وجود می‌آید که به علت انقباض غیرعادی عضلانی، کلمه درست تلفظ نمی‌شود. در این مقاله بعد از تعریف علمی لکنت زبان به انواع و علل ایجاد و مراحل مختلف آن پرداخته و در نهایت روش
های درمان این نقیصه بیان می‌شود.
لکنت زبان، یک پدیده پیچیده روانی –
حرکتی است که به‌طور موقت یا دائم در ادا و تلفظ کلمات و سیلاب‌ها به وجود می‌آید که به علت انقباض غیرعادی عضلانی، کلمه درست تلفظ نمی‌شود.
لکنت زبان، از مهمترین و متداول‌ترین انواع
اختلالات تکلمی است و در سه مرحله سنی امکان بروز دارد:
الف. ۲ تا ۴ سالگی: یعنی سن آغاز سخن گفتن، که به علت رشد سریع فرهنگ لغات، کودک دچار لکنت می‌شود.
ب. ۶ تا ۷ سالگی: یعنی زمان آغاز مدرسه، که به لحاظ ویژگی‌های عاطفی و سازگاری‌های اجتماعی خاص این مرحله از زندگی کودک و مواجه شدن وی با اولین تجربه رسمی اجتماعی، ایجاد می‌شود. این دوره زمان مناسبی برای بروز این اختلال است.
پ. دوران بلوغ: به علت تغییرات هورمونی، روانی و اجتماعی، زمینه مناسبی برای بروز یا تشدید لکنت زبان است.
این
اختلال در میان پسران، بیش از دختران شایع است به گونه‌ای که در بررسی‌ها و تحقیقات مختلف، نسبتی در حدود ۷۰% برای پسران و ۳۰% برای دختران به دست آمده است.
با توجه به عوارض و حالات مختلف لکنت، یعنی مدت زمان وقفه‌ها، فراوانی و توالی آنها، میزان قوت و فشار مربوط به تلفظ حروف و کلمات دو نوع لکنت وجود دارد:
به علت انقباض عضلات دهان، حلق، حنجره و تار آواها ایجاد می‌شود و فرد مبتلا به این نوع لکنت، دچار گیر و وقفه در ادای کلمه و تلفظ می‌شود و برای ادای کلمه شدیدا به خود فشار می‌آورد و پس از لحظاتی به‌طور ناگهانی کلمه را ادا می‌کند. این حالت بیشتر جنبه روانی دارد.
در این نوع، معمولا یک بخش (بخش اول) با تشنج تکرار می‌شود. مثلا کلمه مادر را چنین بیان می‌کند: م م م مادر. این نوع را غالبا ناشی از
اختلال فیزیولوژیک عصبی – عضلانی می‌دانند. گاهی اوقات هر دو نوع لکنت در مبتلایان با هم دیده می‌شود.
از این جهت که لکنت، یک پدیده پیچیده روانی –
حرکتی است، دلایل بروز لکنت در کودکان تاکنون به‌طور دقیق روشن نشده است، اما آنچه که تا حدودی مشخص است آن که، لکنت نمی‌تواند دارای یک علت باشد بلکه همواره معلول علل بدنی، عاطفی و اجتماعی یا ترکیب این عوامل است. بسیاری از مبتلایان، دچار بعضی از ناراحتی
های عصبی و ناسازگاری
های اجتماعی هستند، اما تشخیص اینکه آیا این‌گونه ناراحتی
های روانی، علت لکنت زبان است یا لکنت، خود علت حالات و فشارهای روانی است، بسیار مشکل است. در بعضی از موارد ممکن است لکنت، حاصل نارسایی‌ها و اختلالات
دستگاه عصبی باشد و در مواردی نیز از زمان کودکی بر اثر بعضی ناهنجاری
های خفیف فیزیولوژیکی به وجود آید. تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد مبتلایان به لکنت، به گونه‌ای در معرض فشارهای عاطفی – روانی قرار داشته یا عموما والدین مضطرب و
عصبی داشته‌اند که مرتبا کودکان را به تلفظ صحیح کلمات وادار می‌کردند و این عوامل سبب
اختلال در سیالی و روانی گفتار شده است.
لکنت زبان و ایجاد آن مراحل مختلفی دارد که به آنها اشاره می‌کنیم.
در این مرحله، کودک به دلیل سن کم و عدم آگاهی از
اختلال و با وجود اینکه متوجه تکرار غیرطبیعی برخی کلمات می‌شود، اما ظاهرا نگران نیست و رنجی نمی‌برد و تلاشی هم برای رفع آن نمی‌کند. لکنت کودک در این مرحله همراه با
اختلالات تنفسی و عوارض بیماری نیست و برنامه
های گفتاردرمانی موثر است.
به‌تدریج کودک، بزرگ شده و دامنه مکالمات وسیع‌تر می‌شود و به واسطه فشار از سوی والدین و همسالان، نسبت به
اختلال خود عکس‌العمل نشان می‌دهد و علاقه شدیدی به تصحیح و بهبود تکلم خود دارد و همواره می‌کوشد با تحمل
اضطراب و فشارهای روزافزون، بر لکنت خود فائق آید. از دیگر خصوصیات این مرحله، بروز حالات نامطلوب الحاقی است همچون:
حرکات مختلف چهره، فشردگی عضلات پیشانی و صورت، انقباض
عصبی دست‌ها و تکان دادن سر، که کودک در ابتدا این
حرکات اضافی را برای پنهان کردن لکنت انجام می‌دهد ولی به‌تدریج این رفتارهای اضافی و زائد به صورت عادی درمی‌آید.
به‌تدریج لکنت، شدت می‌یابد و هرچه کودک بیشتر نسبت به موقعیت‌ها و کلمات از خود نگرانی و
ترس نشان می‌دهد، لکنت او بیشتر می‌شود و هرچه لکنت بیشتر شود، ترس او نیز از شرایط، موقعیت‌ها، کلمات و اصوات افزایش می‌یابد. در واقع میان لکنت و نگرانی رابطه دوطرفه وجود دارد. به‌طور کلی شدت لکنت فرد بر اساس موقعیت
های مختلف تغییر می‌کند، مثلا زمانی که می‌خواهد با تلفن صحبت کند لکنت شدت می‌یابد. دوران بلوغ نیز با تحولات فیزیولوژیکی عاطفی و اجتماعی، یکی از عوامل تاثیرگذار در شدت لکنت است.
برای درمان لکنت زبان راه‌ها و روش
های مختلفی وجود دارد که به بررسی این روش
های درمان می‌پردازیم.
این روش، توجه و تاکید بر روی اصلاح تلفظ و بازپروری ریتم تنفسی دارد. در این روش، تمرین‌هایی مربوط به رها ساختن عضلانی و جلوگیری از فشار بر روی کلمات صورت می‌گیرد و غالبا نتایج ثمربخشی دارد.
این روش‌ها، به‌ویژه برای افرادی که دچار کشمکش
های عاطفی و اختلالات روانی –
عصبی هستند به‌کار می‌رود و برای کودکان در سنین پایین ثمربخش نیست.
برخی از متخصصان بر این باورند که، علت اصلی لکنت زبان، رفتارهای نابهنجار و غلط افراد است. این روش، متداول و نسبتا جدید در برطرف کردن لکنت درصدد ایجاد تغییر و اصلاح رفتار است. در این روش، تلاش می‌شود با تغییر و اصلاح رفتار نامطلوب، زمینه کاهش یا رفع لکنت زبان کودک فراهم شود.
این روش که در واقع نوعی روش
رفتاردرمانی است، بر این اساس استوار شده که فرد لکنتی، با انگیزه قوی و ایجاد تغییرات لازم در زمینه بازخوردها و نگرش‌ها نسبت به لکنت خود و با برنامه‌ای منظم و مشخص، به‌طور جدی تلاش می‌کند اختلالات گویایی خود را اصلاح کند. مدافعان این روش بر این باورند که لکنت، چیزی است که فرد انجام می‌دهد، پس می‌تواند در آنچه انجام می‌دهد تغییرات و اصلاحاتی ایجاد کند. این روش، بیشتر برای مبتلایان بزرگسال کاربرد دارد.
به‌طور کلی، زمانی درمان موفقیت‌آمیز است که به اختلالات هیجانی و عاطفی و عواملی که سبب لکنت شده توجه شود. همکاری اعضای گروه
روان‌شناسی، روان‌پزشکان، والدین، معلمان و تکلم درمانگر از نکات مهم در درمان لکنت زبان است. به‌طور کلی، هر روشی در جهت تنش‌زدایی و استقرار آرامش روانی – عضلانی و ایجاد
نگرش و بازخورد مثبت و سازنده نسبت به لکنت و تقویت خودپنداری و
اعتماد به نفس در فرد لکنتی سبب کاهش و یا برطرف شدن مشکل گویایی و لکنت فرد می‌شود.
•
سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «لکنت زبان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۴/۱۶.
