لمظ (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
لُماظَه (به ضم لام و فتح ظاء) از مشتقات
لَمْظ (به فتح لام وسکون میم) و از
واژگان نهج البلاغه به معنای بقیه طعام در دهان و بقیه چیز کم است. از دیگر مشتقات لمظ که در نهج البلاغه آمده، لُمْظَه (به ضمّ لام و سکون میم و فتح ظاء) است به معانى سفيدى كوچكى در لب‌ها همچنین به چيز جزئى در روغن است كه با انگشت برداشته مى‌شود و نقطه سياه قلب نيز گفته‌اند.
لُماظَه به ضمّ اول به معنای بقيّه
طعام در
دهان و بقيّه چيز كم است. «اللُمَاظَة: بقيَّة الطعام في الفَم و بقية الشيء القليل»
کاربردهای لمظ در نهج البلاغه عبارتند از:
امام (صلوات‌الله‌علیه) در
حکمت ۴۴۶ فرموده:
«أَلاَ حُرٌّ يَدَعُ هذِهِ اللُّمَاظَةَ لاَِهْلِهَا؟» منظور از «لماظة» دنياست كه به قول قرآن
(مَتاعٌ قَلِيلٌ) است. «آيا آزاد مردى وجود ندارد كه اين چيز اندک را به اهلش بگذارد.»
(شرح‌های حکمت:
)
لُمْظَه به ضمّ اوّل به معنى سفيدى كوچكى در لب‌ها يا لب‌هاى حيوان است مثل
اسب و
الاغ و نيز چيز جزئى در
روغن است كه با
انگشت برداشته مى‌شود و نقطه سياه قلب نيز گفته‌اند.
امام (صلوات‌الله‌علیه) در
غریب ۵ فرموده:
«إنَّ الاِْيمَانَ يَبْدُو لُمْظَةً فِي الْقَلْبِ، كُلَّمَا ازْدَاد الاْيمَانُ ازْدَادَتِ الُّلمْظَةُ.» يعنى «ايمان مانند نقطه‌اى در قلب پديد مى‌شود، هر قدر ايمان افزوده شود آن نقطه نيز بزرگتر مى‌گردد.»
(شرح‌های خطبه:
)
از این ماده سه بار در «نهج البلاغه» آمده است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «لمظ»، ج۲، ص۹۴۹.
