لَحْظ (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
لَحْظ (به فتح لام و سکون حاء) و لَحَظان (به فتح لام و حاء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای مراقبت، زير نظر گرفتن و نگاه كردن به گوشه چشم (نيم نگاه) است.
لَحْظ (مثل عقل) و لَحَظان (مثل جريان) به معنای مراقبت و زير نظر گرفتن و نيز نگاه كردن به گوشه چشم (نيم نگاه) است.
گويند: «
لاحَظَهُ: راقبهُ.»
برخی از مواردى که در «
نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
درباره مرگ فرمود:
«فَلاحَظوا الاَْجَلَ.» يعنى «مراقب اجل خود باشيد.»
امام (صلوات‌الله‌علیه) به يارانش فرموده:
«قَدْ دارَسْتُكُمُ الْكِتابَ، وَ فاتَحْتُكُمُ الْحِجاجَ، ... لَوْ كانَ الاَْعْمَى يَلْحَظُ، أَوِ النّائِمُ يَسْتَيْقِظُ!» «كتاب را به شما درس دادم، راه
احتجاج براى شما باز كردم اى كاش نابينا با گوشه چشم مى‌ديد يا خوابيده بيدار مى‌شد.»
به يارانش در
صفین فرمود:
«وَ قَلْقِلوا السُّيوفَ في أَغْمادِها قَبْلَ سَلِّها، وَ الْحَظوا الْخَزْرَ، وَ اطْعُنوا الشَّزْرَ.» «خَزْر» (مثل عقل): نگاه كردن. «شَزْر»: نيزه زن به طرف راست و چپ دشمن، يعنى «شمشيرها را قبل از كشيدن در غلاف‌ها حركت دهيد، نگاه را از گوشه چشم بكنيد (كه علامت غضب است) و از راست و چپ دشمن با نيزه بزنيد (تا خود را گم كنند.)»
به
محمد بن ابی بکر مى‌نويسد:
«وَ آسِ بَيْنَهُمْ في اللَّحْظَةِ وَ النَّظْرَةِ.» «در نيم نگاه و يا نگاه معمولى بسيار مساوات برقرار كن.»
درباره بعضى از اشخاص فرموده:
«وَ يَكادُ أَصْلَبُهُمْ عوداً تَنْكَؤُهُ اللَّحْظَةُ، وَ تَسْتَحيلُهُ الْكَلِمَةُ.» «نزديک است كه محكم‌ترين آن‌ها را نيم نگاهى بيازارد و يا كلمه‌اى او را متحول و عوض كند.»
و نيز فرمايد:
«اللَّهُمَّ اغْفِرْ لي رَمَزاتِ الاَْلْحاظِ، وَ سَقَطاتِ الاَْلْفاظِ.» «خدايا بر من ببخشاى اشاره‌هاى نيم نگاه‌ها را و اشتباهات الفاظ را.»
در مقام موعظه فرمود:
«مَلاحِظَ الْمَنِيَّةِ.» «محل‌هاى نيم نگاه
مرگ.»
مواردی متعدد از این مادّه در «نهج‌البلاغه» آمده است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «لحظ»، ج۲، ص۹۳۳.
