لحظ (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
لَحْظ (به فتح لام و سکون حاء) و لَحَظان (به فتح لام و حاء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای مراقبت، زير نظر گرفتن و نگاه كردن به گوشه چشم (نيم نگاه) است.
لَحْظ (مثل عقل) و لَحَظان (مثل جريان) به معنای مراقبت و زير نظر گرفتن و نيز نگاه كردن به گوشه چشم (نيم نگاه) است. گويند: «لاحَظَهُ: راقبهُ»
مواردى از آن در «
نهج البلاغه» آمده است:
«فَلاَحَظُوا الاَْجَلَ.» يعنى «مراقب اجل خود باشيد.»
(شرح‌های خطبه:
)
امام (صلوات‌الله‌علیه) به يارانش فرموده:
«قَدْ دَارَسْتُكُمُ الْكِتَابَ، وَ فَاتَحْتُكُمُ الْحِجَاجَ، ... لَوْ كَانَ الاَْعْمَى يَلْحَظُ، أَوِ النَّائِمُ يَسْتَيْقِظُ!» «كتاب را به شما درس دادم، راه
احتجاج براى شما باز كردم اى كاش نابينا با گوشه چشم مى‌ديد يا خوابيده بيدار مى‌شد.»
(شرح‌های خطبه:
)
به يارانش در
صفین فرمود:
«وَ قَلْقِلُوا السُّيُوفَ فِي أَغْمَادِهَا قَبْلَ سَلِّهَا، وَ الْحَظُوا الْخَزْرَ، وَاطْعُنُوا الشَّزْرَ.» «خَزْر» (مثل عقل): نگاه كردن. «شَزْر»: نيزه زن به طرف راست و چپ دشمن، يعنى «شمشيرها را قبل از كشيدن در غلاف‌ها حركت دهيد، نگاه را از گوشه چشم بكنيد (كه علامت غضب است) و از راست و چپ دشمن با نيزه بزنيد (تا خود را گم كنند.)»
(شرح‌های خطبه:
)
به
محمد بن ابی بکر مى‌نويسد:
«وَ آسِ بَيْنَهُمْ فِي اللَّحْظَةِ وَ النَّظْرَةِ.» «در نيم نگاه و يا نگاه معمولى بسيار مساوات برقرار كن.»
(شرح‌های نامه:
)
درباره بعضى از اشخاص فرموده:
«وَ يَكَادُ أَصْلَبُهُمْ عُوداً تَنْكَؤُهُ اللَّحْظَةُ، وَتَسْتَحِيلُهُ الْكَلِمَةُ.» «نزديک است كه محكم‌ترين آنها را نيم نگاهى بيازارد و يا كلمه‌اى او را متحول و عوض كند.»
(شرح‌های حکمت:
)
و نيز فرمايد:
«اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي رَمَزَاتِ الاَْلْحَاظِ، وَسَقَطَاتِ الاَْلْفَاظِ.» «خدايا بر من ببخشاى اشاره‌هاى نيم نگاه‌ها را و اشتباهات الفاظ را.»
(شرح‌های خطبه:
)
«مَلاَحِظَ الْمَنِيَّةِ.» «محل‌هاى نيم نگاه
مرگ.»
(شرح‌های خطبه:
)
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «لحظ»، ج۲، ص۹۳۳.
