لباس تقوا (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
لباس تقوا:
(وَ لِبٰاسُ اَلتَّقْوىٰ) لباس تقوا: به معنای پرهیز کردن است.
(... وَ لِبٰاسُ اَلتَّقْوىٰ ذٰلِكَ خَيْرٌ...)
«و لباس پرهيزگارى بهتر است.»
تشبيه تقوا و پرهيزگارى به لباس، تشبيه بسيار رسا و گويايى است، زيرا همان‌طور كه لباس، هم بدن را از سرما و گرما حفظ مى‌كند و هم سپرى است در برابر بسيارى از خطرها و هم عيوب جسمانى را مى‌پوشاند و هم زينتى است براى انسان، روح
تقوا و پرهيزگارى نيز علاوه بر پوشانيدن بشر از زشتى گناهان و حفظ از بسيارى از خطرات فردى و اجتماعى، زينت بسيار بزرگى براى او محسوب مى‌شود، زينتى است چشمگير كه بر شخصيّت او مى‌افزايد.
به موردی از کاربرد
لباس تقوا در
قرآن، اشاره می‌شود:
(يَا بَنِي آدَمَ قَدْ أَنزَلْنَا عَلَيْكُمْ لِبَاسًا يُوَارِي سَوْءَاتِكُمْ وَ رِيشًا وَ لِبَاسُ التَّقْوَىَ ذَلِكَ خَيْرٌ ذَلِكَ مِنْ آيَاتِ اللّهِ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ) (اى فرزندان آدم! لباسى براى شما آفريديم كه اندام شمارا مى‌پوشاند و مايه زينت شماست؛ امّا جامه پرهيزگارى بهتر است. اين‌ها همه از
آیات خداست، تا متذكّر نعمت‌هاى او شوند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: در اين‌جا از ذكر لباس ظاهر و پوشاندن عورت ظاهرى به ذكر لباس باطن و چيزى كه سيئات باطنى را مى‌پوشاند و آدمى را از
شرک و
گناه كه باعث رسوايى او است باز مى‌دارد منتقل شده است. آرى، آن تاثر و انفعالى كه از كشف عورت به آدمى دست مى‌دهد در عورت ظاهرى و باطنيش از يک سنخ است، با اين تفاوت كه تاثر از بروز معايب باطنى بيشتر و ناگوارتر و دوامش زيادتر است، زيرا حسابگر آن مردم نيستند، بلكه
خدای تعالی است و نتيجه‌اش هم اعراض مردم نيست، بلكه شقاوت و بدبختى دائمى و آتشى است كه به دل‌ها سرايت مى‌كند و به همين دليل لباس تقوى نيز از لباس ظاهر بهتر است.
(وَ اللّهُ جَعَلَ لَكُم مِّمَّا خَلَقَ ظِلاَلًا وَ جَعَلَ لَكُم مِّنَ الْجِبَالِ أَكْنَانًا وَ جَعَلَ لَكُمْ سَرَابِيلَ تَقِيكُمُ الْحَرَّ وَ سَرَابِيلَ تَقِيكُم بَأْسَكُمْ كَذَلِكَ يُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تُسْلِمُونَ) (و نيز
خداوند از آنچه آفريده است سايه‌هايى براى شما قرار داده و از كوه‌ها پناهگاه‌هايى و براى شما پوشش هايى آفريده، كه شما را از گرما و سرما حفظ مى‌كند و پوشش‌هايى كه به هنگام جنگ، حافظ شماست؛ اين گونه نعمتش را بر شما كامل مى‌كند، شايد
تسلیم فرمان او شويد.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: مقصود از
سرابيل، پيراهنى است كه شما را از گرما حفظ كند. در مجمع البيان گفته: اگر فرمود: شما را از گرما حفظ كند و نفرمود: از سرما، براى اين بود كه هر چيزى كه آدمى را از گرما حفظ كند از سرما هم حفظ مى‌كند و اگر خصوص گرما را ذكر كرد با اينكه همان چيز آدمى را از سرما بيشتر حفظ مى‌كند براى اين بود كه مخاطبين به اين خطاب اهالى گرمسير حجاز بودند كه احتياجشان به حفظ از گرما بيشتر از چيزى بود كه از سرما حفظشان كند. (به نقل از عطاء). آن گاه صاحب مجمع اضافه كرده است كه عرب از دو چيز كه ملازم همند به ذكر يكى اكتفاء مى‌كرده‌اند چون از ذكر يكى از آن دو، ديگرى هم فهميده مى‌شود چنانچه شاعر گفته:
| و ما ادرى اذا يممت ارضا | | |
| اريد الخير ايهما يلينى | | |
| | |
يعنى نمى‌دانم وقتى بخواهم به اميد خير به ديارى سفر كنم كدام يک از آن دو برايم پيش مى‌آيد مقصود از آن دو خير و شر است چون خير را در كلام آورده بود به همان اكتفاء نمود (نقل از فراء). و بعيد هم نيست وجه ديگر اينكه حرارت را ذكر كرد و به ذكر آن اكتفاء نمود اين باشد كه: بشر اولى در مناطق گرم زمين زندگى مى‌كرده و با شدت گرما بيشتر سر و كار داشته تا شدت سرما و لذا اين طايفه را به اتخاذ پيراهن تذكر مى‌دهد و اين براى پرهيز از هواى نامساعدى است كه با آن در تماسند و آن گرماى شديد است (و خدا داناتر است).
(وَ سَرابِيلَ تَقِيكُمْ بَأْسَكُمْ)- ظاهرا مراد از اين
سرابيل كه از صدمه
جنگ آدمى را نگه بدارد همانا زرهى است كه از آهن و نظاير آن ساخته مى‌شده است.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
در اينكه منظور از لباس تقوا چيست در ميان مفسران گفتگو بسيار شده است. بعضى آن را به معنى «
عمل صالح» و بعضى «حيا» و بعضى «لباس عبادت» و بعضى «لباس جنگ» مانند زره و خود و حتّى سپر گرفته‌اند، زيرا تقوا از ماده «
وقاية» به معنى نگاهدارى و حفظ است و به همين معنى در
قرآن مجید نيز آمده است، چنان‌كه در
سوره نحل آيه ۸۱ مى‌خوانيم:
(... وَ جَعَلَ لَكُمْ سَرٰابِيلَ تَقِيكُمُ اَلْحَرَّ وَ سَرٰابِيلَ تَقِيكُمْ بَأْسَكُمْ...) «و براى شما پيراهن‌هايى قرار داد كه شما را از گرما حفظ مى‌كند و هم پيراهن‌هايى كه شما را در ميدان جنگ محفوظ مى‌دارد.»
ولى همان‌طور كه بارها گفته‌ايم آيات قرآن غالبا معنى وسيعى دارد كه مصداق‌هاى مختلف را دربر مى‌گيرد. در آيه مورد بحث نيز مى‌توان تمام اين معانى را از آيه استفاده كرد و از آن‌جا كه لباس تقوا در مقابل لباس جسمانى قرار گرفته، به نظر مى‌رسد كه منظور از آن «روح تقوا و پرهيزگارى» است كه جان
انسان را حفظ مى‌كند و معنى «حيا» و «عمل صالح» و امثال آن در آن جمع است.
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «لباس تقوا»، ج۴، ص۷۱۷.
