قیاس مشابه دور

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

قیاس مشابه دور، به‌معنای شباهت ظاهری نتیجه با یکی از مقدمات قیاس، با اختلاف معنایی آن دو است.

---

هرگاه نتیجه یک قیاس، با عین یا عکس یکی از دو مقدمه، ترکیب شود تا مقدمه دیگر از آن استنتاج گردد، این قیاس را به نام "قیاس دور" می‌خوانند؛ زیرا علم به مقدمه متوقف بر علم به نتیجه شده و علم به نتیجه هم متوقف بر علم به مقدمه است. قیاس دور، ممتنع و باطل است.
اما بعضی از قیاس‌ها از جهت مشابهت در لفظ، شبیه مصادره و دور هستند ولی در واقع، مصادره نیستند زیرا مقدمه و نتیجه در معنا با هم اختلاف دارند؛ مانند: "این زمین مرطوب است، و هر زمینی که مرطوب است بر آن باران باریده است، پس: بر این زمین باران باریده است".
این قیاس شبیه به دور است؛ زیرا رطوبت زمین از وجود ابر است و ابر از رطوبت زمین به وجود می‌آید، ولی در حقیقت دور نیست؛ زیرا رطوبتی که ابر و باران را پدید آورده با رطوبت موجودِ زمین در عدد یکی نیستند هر چند در نوع یکی هستند. این مثال، نظیر مثال معروف پدید آمدن مرغ از تخم مرغ، و تخم مرغ از مرغ است؛ زیرا آن فرد از تخم مرغ که مرغ مخصوصی را پدید آورده غیر از آن فرد است که همان مرغ مخصوص آن را پدید آورده است.

---

در تنظیم این مقاله از منبع ذیل استفاده شده است:

• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    

---