قُصوی (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قُصوی: (وَ هُم بِالْعُدْوَةِ الْقُصْوَى) مؤنث
«اقصی» به معنی
«دورتر» از مادّه «قصو» (در مقابل
دنیا از ماده «
دنو» بر وزن علو به معنی پایین‌تر و نزدیکتر) است
و قاعده این است که این واو قلب به یاء شود، مثل دنیا و علیا.
لکن
حجازیان در مورد کلمه
«قصوی» و او را باقی گذاشته‌اند.
به موردی از کاربرد
قُصوی در
قرآن، اشاره می‌شود:
(إِذْ أَنتُم بِالْعُدْوَةِ الدُّنْيا وَ هُم بِالْعُدْوَةِ الْقُصْوَى وَ الرَّكْبُ أَسْفَلَ مِنكُمْ وَ لَوْ تَواعَدتَّمْ لاَخْتَلَفْتُمْ فِی الْميعادِ وَ لَكِن لِّيَقْضِيَ اللّهُ أَمْرًا كانَ مَفْعُولًا لِّيَهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَن بَيِّنَةٍ وَ يَحْيَى مَنْ حَيَّ عَن بَيِّنَةٍ وَ إِنَّ اللّهَ لَسَميعٌ عَليمٌ) (در آن هنگام كه شما در طرف پايين بوديد و آنها در طرف بالا؛ و دشمن بر شما برترى داشت؛ و كاروان
قریش) پايين‌تر از شما بود؛ و وضع چنان سخت بود كه اگر با يكديگر وعده مى‌گذاشتيد كه در ميدان نبرد حاضر شويد) از انجام وعده خود تخلّف مى‌كرديد؛ ولى همه اينها براى آن بود كه
خداوند، كارى را كه مى‌بايست انجام شود، تحقّق بخشد؛ تا آنها كه گمراه مى‌شوند، از روى
اتمام حجّت باشد؛ و آنها كه
هدایت مى‌يابند از روى دليل روشن باشد؛ و به يقين خداوند شنوا و داناست.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
دنيا مؤنث
ادنی است هم چنان كه
قصوى كه گاهى آن را قصيا هم مى‌گويند مؤنث اقصى است،
به هر حال،
قرآن در
آیه مورد بحث جزئیات دیگری از
جنگ بدر را به خاطر
مسلمانان می‌آورد تا به اهمیّت این
نعمت پیروزی واقف‌تر شوند. می‌گوید: «آن روز شما در طرف پایین و نزدیک
مدینه قرار داشتید و آنها در طرف بالا و دورتر...»
(وَ هُمْ بِالْعُدْوَةِ الْقُصْوی) در این میدان مسلمانان در سمت شمالی که نزدیکتر به مدینه است قرار داشتند و دشمنان در سمت جنوبی که دورتر است. این احتمال نیز وجود دارد، محلی را که مسلمانان به حکم ناچاری برای مبارزه با
دشمن انتخاب کرده بودند پایین‌تر و محل دشمن مرتفع‌تر بوده و این یک امتیاز برای دشمن محسوب می‌شده است.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «قُصوی»، ج۳، ص۷۰۱-۷۰۲.
