قَدّ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قَدّ: (وَ قَدَّتْ قَمیصَهُ مِنْ دُبُرٍ) به فتح قاف و تشدید دال به معنی
«پاره شدن و شکافتن از طرف طول» است.
همان گونه که «
قَطّ» به معنی
«پاره شدن از طرف عرض» است.
به موردی از کاربرد
قَدّ در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ اسُتَبَقا الْبابَ وَ قَدَّتْ قَميصَهُ مِن دُبُرٍ وَ أَلْفُيا سَيِّدَها لَدَى الْبابِ قالَتْ ما جَزاء مَنْ أَرادَ بِأَهْلِكَ سُوَءًا إِلاّ أَن يُسْجَنَ أَوْ عَذابٌ أَليمٌ) (و هر دو به سوى در دويدند و در حالى كه همسر عزيز، (
یوسف را تعقيب مى‌كرد)؛ پيراهن او را از پشت كشيد و پاره كرد. و در اين هنگام، همسر آن زن را نزديك دريافتند. آن زن گفت: «
کیفر كسى كه بخواهد نسبت به خانواده تو
خیانت كند، جز
زندان يا
عذاب دردناك، چيست؟!»)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
كلمه
استباق همانطور كه قبلا هم گفتيم به معناى مسابقه است، كلمه قد و همچنين قط به معناى پاره كردن است، الا اينكه قد به معناى پاره كردن از طول است ولى قط به معناى پاره كردن از عرض است، و كلمه
دبر و قبل به معناى پشت و جلو است. از
سیاق آيات برمى‌آيد كه مسابقه
زلیخا و يوسف، به دو منظور مختلف بوده: يوسف مى‌خواسته خود را زودتر به در برساند و آن را باز نموده از چنگ زليخا فرار كند و زليخا سعى مى‌كرده خود را زودتر به در برساند و از باز شدنش جلوگيرى نمايد، تا شايد به مقصود خود نائل شود، ولى يوسف خود را زودتر رسانيد و زليخا او را به طرف خود كشيد كه دستش به در نرسد در نتيجه پيراهن او را از بالا به پايين پاره كرد، و اين پيراهن از طرف طول پاره نمى‌شد مگر به همين جهت كه در حال فرار از زليخا و دور شدن از وى بوده.
در حدیث داریم:
«کانت ضربات علی بن ابی‌طالب (علیه‌السّلام) ابکارا کان اذا اعتلی قد، و اذا اعترض قطَّ.»؛ ضربه‌های
علی بن ابی طالب (علیه‌السّلام) در نوع خود بی‌سابقه بود، هنگامی که از بالا ضربه می‌زد، تا پایین می‌شکافت و هنگامی که از عرض، ضربه می‌زد دونیم می‌کرد.»
به هر حال، آیه مورد بحث بخشی از داستان یوسف (علیه‌السّلام) و همسر عزیز را بازگو می‌کند، آنجا که می‌گوید: «و هر دو (یوسف و همسر عزیز) به سوی در دویدند (در حالی که همسر عزیز، یوسف را تعقیب می‌کرد) و پیراهن او را از پشت پاره کرد...»
(وَ قَدَّتْ قَمِیصَهُ مِنْ دُبُرٍ) چرا که مقاومت سرسختانه یوسف، همسر عزیز را تقریبا مایوس کرده بود، ولی یوسف که در این دور مبارزه در برابر آن زن عشوه‌گر و هوس‌های سرکش او، پیروز شده بود احساس کرد که اگر بیش از این در آن لغزشگاه بماند خطرناک است و باید خود را از آن محل دور سازد و لذا با سرعت به سوی در کاخ دوید تا در را باز کند و خارج شود. همسر عزیز نیز بی‌تفاوت نماند، او نیز به دنبال یوسف به سوی در دوید تا مانع خروج او شود و برای این منظور، پیراهن او را از پشت سر گرفت و به عقب کشید، به طوری که پشت پیراهن از طرف طول پاره شد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «قَدّ»، ج۳، ص۵۶۸-۵۶۹.
