• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قنوت

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


مقالات مرتبط: قنوت (مقالات مرتبط).


قنوت از اجزای نماز و در لغت به معنای طاعت، سکون، خشوع، عبادت و غیر آن آمده است و در اصطلاح به قنوت، دعا در نماز در حالتی مخصوص می‌گویند.
[۱] موسوی بغدادی، سیدعلی بن حسین، الانتصار، ص۱۵۲.
[۲] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۰، ص۳۵۲.    

از احکام آن در باب صلات سخن گفته‌اند.


به قول مشهور، قنوت در همۀ نمازها، اعم از واجب و مستحب، بویژه نمازهای جهری مستحب است.
[۳] علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ج۳، ۲۵۵.    
[۴] علامه حلی، مختلف الشیعة، ج۲، ص۱۷۳.    
[۵] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۰، ص۳۵۳.    

برخی قدما آن را در نمازهای یومیه واجب دانسته‌اند.
[۶] علامه حلی، مختلف الشیعة، ج۲، ص۱۷۳.    
[۷] شیخ صدوق، المقنع، ص۱۱۵.    
[۸] شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۳۱۶.    
در وجوب قنوت در نماز عید اختلاف است.
مشهور قائل به وجوب آن‌اند.
[۹] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۱، ص۳۹۵.    
[۱۰] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۱، ص۳۶۰.    


قنوت در همۀ نمازها
[۱۱] علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ج۳، ص۲۵۵.    
جز نماز آیات، عید و جمعه و نماز وتر یک بار خوانده می‌شود. در نماز آیات، پنج قنوت مستحب است، چنان که اکتفا به دو یا یک قنوت نیز جایز است.
[۱۲] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۱، ص۴۵۶-۴۵۷.    
در نماز جمعه دو قنوت
[۱۳] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۰، ص۳۷۸.    
و در نماز عید در دو رکعت نُه قنوت، پنج قنوت در رکعت اول و چهار قنوت در رکعت دوم.
[۱۴] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۱، ص۳۶۰-۳۶۷.    
[۱۵] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۰، ص۳۶۱-۳۶۲.    


به قول مشهور، محل قنوت در نمازها - جز آنچه استثنا شده - در رکعت دوم، پس از قرائت و قبل از رکوع است.
[۱۶] علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ج۳، ص۲۵۷.    
برخی آن را پس از رکوع نیز جایز دانسته‌اند، هرچند قبل از رکوع افضل است.
[۱۷] حلی، جعفر بن حسن، المعتبر، ج۲، ص۲۴۲.    
[۱۸] شهید ثانی، الروضة البهیة، ج۱، ص۶۳۲.    

قنوت در نماز جمعه، در رکعت اول، پیش از رکوع و در رکعت دوم پس از رکوع خوانده می‌شود.
[۱۹] شهید ثانی، الروضة البهیة، ج۱، ص۶۳۲.    

به قول برخی، در نماز وتر - که یک رکعت است - دو قنوت؛ یکی قبل و دیگری بعد از رکوع خوانده می‌شود.
[۲۰] حلی، جعفر بن حسن، المعتبر، ج۲، ص۲۴۱.    
[۲۱] علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ج۳، ص۲۵۹.    
[۲۲] بهبهانی، وحید، مصابیح الظلام، ج۸، ص۸۹-۹۰.    
[۲۳] نراقی، احمد بن محمدمهدی، مستند الشیعة، ج۵، ص۴۲۶-۴۲۷.    

در نماز آیات، در صورت خواندن پنج قنوت، قنوت‌ها قبل از رفتن به رکوع دوم، چهارم، ششم، هشتم و دهم پس از قرائت و در صورت خواندن دو قنوت، قبل از رفتن به رکوع پنجم و دهم و در صورت خواندن یک قنوت، پیش از رفتن به رکوع دهم خوانده می‌شود.
[۲۴] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۱، ص۴۵۶-۴۵۷.    


در قنوت، لفظ خاصی معتبر نیست، بلکه جایز است هر دعایی که مشتمل بر حرام نباشد، خوانده شود، خواه برای دنیا باشد یا آخرت، لیکن افضل و مستحب آن است که ذکرها و دعاهای وارد شده، بویژه کلمات فرج خوانده شود و افضلِ دعاها، دعاهایی است که در قرآن کریم آمده است. به لحاظ کمیت نیز مطلق ذکر و دعا کفایت می‌کند، حتی در حدّ سه بار گفتن سبحان اللّٰه یا یک بار صلوات.
[۲۵] شیخ طوسی، المبسوط، ج۱، ص۱۱۳.    
[۲۶] حلی، جعفر بن حسن، المعتبر، ج۲، ص۲۴۰.    
[۲۷] علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ج۳، ص۲۵۹.    
[۲۸] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۰، ص۳۶۲-۳۶۷.    

آیا قنوت به غیر عربی صحیح و جایز است یا نه‌؟ مسئله محل اختلاف است.
بسیاری آن را جایز دانسته‌اند،
[۲۹] شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۳۱۶.    
[۳۰] شیخ طوسی، النهایة، ص۷۴.    
[۳۱] حلی، جعفر بن حسن، المعتبر، ج۲، ص۲۴۰- ۲۴۱.    
[۳۲] علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ج۳، ص۲۶۰.    
[۳۳] سیوری، مقداد بن عبدالله، کنز العرفان، ج۱، ص۱۴۵.    
[۳۴] سبزواری، محمدباقر بن محمدمومن، کفایة الاحکام، َ ج۱، ص۹۹-۱۰۰.    
[۳۵] نراقی، احمد بن محمدمهدی، مستند الشیعة، ج۶، ص۳۰۷.    
[۳۶] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۰، ص۳۷۳.    
[۳۷] طباطبائی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقیٰ، ج۲، ص۶۱۰.    
بلکه قول به جواز به اکثر،
[۳۸] فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام، ج۴، ص۱۲۶.    
بلکه به مشهور فقها نسبت داده شده است.
[۳۹] محقق کرکی، جامع المقاصد، ج۲، ص۳۲۲.    

برخی با اینکه در قنوت، دعا به غیر عربی را جایز دانسته‌اند، اما گفته‌اند: وظیفۀ قنوت به عنوان عملی مستحب تنها با دعا خواندن به عربی انجام می‌شود. بنابراین، کسی که دعا به غیر عربی می‌خواند، به وظیفۀ استحبابی خواندن قنوت عمل نکرده است.
[۴۰] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۰، ص۳۷۵-۳۷۷.    
[۴۱] طباطبائی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقیٰ، ج۲، ص۶۱۰.    

در قنوت، غلط خواندن اِعراب یا الفاظ دعا ضرری به نماز نمی‌زند، مگر آنکه فاحش و تغییر دهندۀ معنا باشد، به گونه‌ای که از نظر عرف مصداق دعا به شمار نرود که برخی در این صورت آن را جایز ندانسته و موجب بطلان نماز دانسته‌اند.
[۴۲] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۰، ص۳۷۷-۳۷۸.    
[۴۳] طباطبائی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۲، ص۶۱۲.    
[۴۴] خوئی، سیدابوالقاسم، موسوعة الخوئی، ج۱۵، ص۳۹۱.    


برای قنوت در کتاب‌های فقهی آدابی ذکر کرده اند که به آنها اشاره می کنیم.

۵.۱ - مستحبات

رعایت امور زیر در قنوت مستحب است:
۱. طول دادن.
[۴۵] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۰، ۳۶۷.    

۲. بالابردن دو دست تا مقابل صورت و گشودن آنها و قرار دادن کف دست به آسمان و پشت دست به سمت زمین.
[۴۶] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۰، ۳۶۸.    

۳. گفتن تکبیر پیش از قنوت. از برخی قدما عدم استحباب تکبیر نقل شده است.
[۴۷] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۰، ۳۷۲.    

۴. بلند خواندن بنابر قول مشهور، جز برای ماموم. از برخی نقل شده که در نمازهای جهری، مانند مغرب و عشا، بلند و در نمازهای اخفاتی، همچون ظهر و عصر آهسته خوانده می‌شود. برای ماموم، آهسته خواندن قنوت بنابر قول مشهور افضل است.
[۴۸] بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۸، ص۳۸۲.    

۵. نگاه کردن به کف دست.
[۴۹] علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ج۳، ص۲۵۴.    
[۵۰] نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام، ج۱۰، ص۳۸۶.    

۵.۲ - مکروهات

ارتکاب امور زیر در قنوت مکروه است:
۱. بالاتر بردن دست‌ها از سر.
[۵۱] طباطبائی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقیٰ، ج۲، ص۶۱۳.    
[۵۲] طباطبائی یزدی، سیدمحمدکاظم، مستمسک العروة، ج۶، ص۵۰۹-۵۱۰.    

۲. کشیدن دست‌ها بر رو و سینه پس از قنوت در نمازهای واجب. این عمل، در نوافل مستحب است
[۵۳] طباطبائی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقیٰ، ج۲، ص۶۱۳.    
[۵۴] طباطبائی یزدی، سیدمحمدکاظم، مستمسک العروة، ج۶، ص۵۰۹-۵۱۰.    


اگر نمازگزار قنوت را فراموش کند، می‌تواند بعد از رکوع آن را به جا آورد و اگر متذکر نشود، به قول جمعی، پس از سلام نماز به جا می‌آورد.
[۵۵] سیوری، مقداد بن عبدالله، التنقیح الرائع، ج۱، ص۲۱۵.    
[۵۶] شهید ثانی، مسالک الافهام، ج۱، ص۲۲۶.    
[۵۷] محقق اردبیلی، احمد، مجمع االفائدة، ج۲، ص۳۰۴.    
[۵۸] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۰، ص۳۸۴-۳۸۵.    


۱. ↑ موسوی بغدادی، سیدعلی بن حسین، الانتصار، ص۱۵۲.
۲. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۰، ص۳۵۲.    
۳. ↑ علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ج۳، ۲۵۵.    
۴. ↑ علامه حلی، مختلف الشیعة، ج۲، ص۱۷۳.    
۵. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۰، ص۳۵۳.    
۶. ↑ علامه حلی، مختلف الشیعة، ج۲، ص۱۷۳.    
۷. ↑ شیخ صدوق، المقنع، ص۱۱۵.    
۸. ↑ شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۳۱۶.    
۹. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۱، ص۳۹۵.    
۱۰. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۱، ص۳۶۰.    
۱۱. ↑ علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ج۳، ص۲۵۵.    
۱۲. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۱، ص۴۵۶-۴۵۷.    
۱۳. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۰، ص۳۷۸.    
۱۴. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۱، ص۳۶۰-۳۶۷.    
۱۵. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۰، ص۳۶۱-۳۶۲.    
۱۶. ↑ علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ج۳، ص۲۵۷.    
۱۷. ↑ حلی، جعفر بن حسن، المعتبر، ج۲، ص۲۴۲.    
۱۸. ↑ شهید ثانی، الروضة البهیة، ج۱، ص۶۳۲.    
۱۹. ↑ شهید ثانی، الروضة البهیة، ج۱، ص۶۳۲.    
۲۰. ↑ حلی، جعفر بن حسن، المعتبر، ج۲، ص۲۴۱.    
۲۱. ↑ علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ج۳، ص۲۵۹.    
۲۲. ↑ بهبهانی، وحید، مصابیح الظلام، ج۸، ص۸۹-۹۰.    
۲۳. ↑ نراقی، احمد بن محمدمهدی، مستند الشیعة، ج۵، ص۴۲۶-۴۲۷.    
۲۴. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۱، ص۴۵۶-۴۵۷.    
۲۵. ↑ شیخ طوسی، المبسوط، ج۱، ص۱۱۳.    
۲۶. ↑ حلی، جعفر بن حسن، المعتبر، ج۲، ص۲۴۰.    
۲۷. ↑ علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ج۳، ص۲۵۹.    
۲۸. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۰، ص۳۶۲-۳۶۷.    
۲۹. ↑ شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۳۱۶.    
۳۰. ↑ شیخ طوسی، النهایة، ص۷۴.    
۳۱. ↑ حلی، جعفر بن حسن، المعتبر، ج۲، ص۲۴۰- ۲۴۱.    
۳۲. ↑ علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ج۳، ص۲۶۰.    
۳۳. ↑ سیوری، مقداد بن عبدالله، کنز العرفان، ج۱، ص۱۴۵.    
۳۴. ↑ سبزواری، محمدباقر بن محمدمومن، کفایة الاحکام، َ ج۱، ص۹۹-۱۰۰.    
۳۵. ↑ نراقی، احمد بن محمدمهدی، مستند الشیعة، ج۶، ص۳۰۷.    
۳۶. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۰، ص۳۷۳.    
۳۷. ↑ طباطبائی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقیٰ، ج۲، ص۶۱۰.    
۳۸. ↑ فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام، ج۴، ص۱۲۶.    
۳۹. ↑ محقق کرکی، جامع المقاصد، ج۲، ص۳۲۲.    
۴۰. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۰، ص۳۷۵-۳۷۷.    
۴۱. ↑ طباطبائی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقیٰ، ج۲، ص۶۱۰.    
۴۲. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۰، ص۳۷۷-۳۷۸.    
۴۳. ↑ طباطبائی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۲، ص۶۱۲.    
۴۴. ↑ خوئی، سیدابوالقاسم، موسوعة الخوئی، ج۱۵، ص۳۹۱.    
۴۵. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۰، ۳۶۷.    
۴۶. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۰، ۳۶۸.    
۴۷. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۰، ۳۷۲.    
۴۸. ↑ بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۸، ص۳۸۲.    
۴۹. ↑ علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ج۳، ص۲۵۴.    
۵۰. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام، ج۱۰، ص۳۸۶.    
۵۱. ↑ طباطبائی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقیٰ، ج۲، ص۶۱۳.    
۵۲. ↑ طباطبائی یزدی، سیدمحمدکاظم، مستمسک العروة، ج۶، ص۵۰۹-۵۱۰.    
۵۳. ↑ طباطبائی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقیٰ، ج۲، ص۶۱۳.    
۵۴. ↑ طباطبائی یزدی، سیدمحمدکاظم، مستمسک العروة، ج۶، ص۵۰۹-۵۱۰.    
۵۵. ↑ سیوری، مقداد بن عبدالله، التنقیح الرائع، ج۱، ص۲۱۵.    
۵۶. ↑ شهید ثانی، مسالک الافهام، ج۱، ص۲۲۶.    
۵۷. ↑ محقق اردبیلی، احمد، مجمع االفائدة، ج۲، ص۳۰۴.    
۵۸. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۰، ص۳۸۴-۳۸۵.    


• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام)، ج ۶، ص ۶۸۲.    


رده‌های این صفحه : صلات
جعبه ابزار