قلعه اخیضر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قلعه یا قصر
اخَیضَر، کاخی عظیم و باشکوه و از آثار تاریخی مهم
استان کربلا، به شمار می‌آید که در چهل کیلومتری جنوب غربی
شهر کربلا واقع شده است. درباره قدمت آن بین باستان‌شناسان اختلاف است. این بنا در گذر زمان ویران کشته و میان تلی از خاک و ویرانه‌ها، فرو رفته بود که توسط اداره آثار عراق، از دل خاک بیرون آورده و بازسازی شده است.
قلعه یا قصر
اخَیضَر، از آثار تاریخی مهم استان کربلا، به شمار می‌آید که در دلِ صحرا، در چهل کیلومتری جنوب غربی کربلا و هفده کیلومتری
شهر عین‌التمر، واقع است.
قلعه
اخیضر، در واقع کاخ عظیم و باشکوهی است که باستان‌شناسان درباره زمان ساخت آن، اختلاف‌نظر دارند. برخی قدمت آن را از اواخر
قرن اول و اوایل قرن دوم هجری، یعنی از دوره اموی، تخمین زده‌اند.
باستان‌شناسان دیگری نیز قدمت آن را از نیمه دوم قرن دوم، یعنی اوایل دوره عباسی، دانسته‌اند.
به عقیده کرزول، باستان‌شناس بزرگ، این بنا به دست عیسی بن موسی، پسرعموی
منصور عباسی، ساخته شده است. الویس موسیل نیز معتقد است که این کاخ، به دست
قرامطه در سال ۲۷۷ ه. ق، ساخته شده است که البته نمی‌تواند این نظریه، درست باشد، زیرا شواهد نشان می‌دهد که قدمت بنا، بیشتر از تاریخ بیان شده است.
قلعه
اخیضر، به مرور زمان، میان تلی از خاک و ویرانه‌ها، فرو رفت. در فاصله سال‌های ۱۹۳۴ تا ۱۹۳۸ م، اداره آثار عراق، کار شناسایی و از دل خاک بیرون آوردن قلعه و بخش‌های مختلف آن را انجام داد و در سال‌های ۱۹۶۰، ۱۹۷۴ و ۱۹۸۱ م نیز بخش‌های مختلف آن بازسازی گردید.
ساختمان کاخ
اخیضر، به‌طور عمده، با گچ و سنگ کلسیت، و گنبدها و سقف اتاق‌های آن از آجر ساخته شده است.
حصار عظیمی به شکل مربع و به طول هر ضلع ۱۷۰ متر، گرداگرد بنا را فراگرفته است. ارتفاع حصار، ۲۱ متر و عرض آن، چهار متر است که در چهار گوشه آن، برج‌های دفاعی دایره‌ای، به قطر ۱۰/ ۵ متر وجود دارد. در هر یک از اضلاع چهارگانه بنا نیز ده برج نیم‌دایره به قطر ۱۰/ ۳ متر، ساخته شده است. میان هرضلع، دروازه‌ای وجود دارد که راهرویی آن را به محوطه داخلی کاخ متصل می‌سازد. دروازه شمالی که دروازه اصلی کاخ است، ۹۰/ ۱۵ متر ارتفاع و ۱۲/ ۵ متر عرض دارد.
داخل حصار، کاخ دو طبقه‌ای وجود دارد که سالن‌ها، انبارها و بخش‌های دیگری را دربردارد. ساختمان کاخ، مستطیلی است به طول ۱۱۲ متر (شمالی- جنوبی) و عرض ۸۲ متر (شرقی- غربی). ضلع شمالی کاخ در موازات ضلع شمالی حصار قرار دارد و میان آنها، راهرویی فاصله انداخته است. اضلاع و زوایای چهارگانه دیوارهای بیرونی کاخ نیز، به‌جز ضلع شمالی آن، دارای برج‌هایی است.
وسط کاخ، ساختمان مستقلی وجود دارد که با راهروهایی، از سایر بخش‌های بنا جدا می‌شود. وسط این ساختمان، حیاط مستطیل شکلی، به طول ۷۰/ ۳۲ و عرض ۲۷ متر، قرار دارد که سه ضلع شمالی، شرقی و غربی حیاط با طاق‌ها و محراب‌های تزیینی، آراسته شده است. در ضلع جنوبی آن نیز ایوانی به ابعاد ۶• ۷۴/ ۱۰ متر قرار دارد که دو طرف ایوان و هریک از اضلاع آن، ورودی‌هایی وجود دارد. این ورودی‌ها، به اتاق‌ها و سالن‌هایی باز می‌شود که به نظر می‌رسد بخش پذیرایی و تشریفات کاخ بوده است.
داخل ضلع شمالی بنا، اتاق‌های تاریکی وجود دارد که شاید انبارهای کاخ بوده است. در امتداد این اتاق‌ها، مسجد کاخ قرار دارد که به شکل مستطیلی به طول و عرض ۲۰/ ۲۴ در ۶۵/ ۱۵ متر است. این مسجد، دارای صحن کوچکی به ابعاد ۳۰/ ۱۰ در ۲۰/ ۱۶ متر است که در ضلع شمالی آن، دو ورودی و در سمت غربی و شرقی آن، دو رواق به طول و عرض ۱۰ در ۳ متر، قرار دارد و رواق دیگری نیز به عنوان شبستان مسجد، در ضلع جنوبی صحن، به چشم می‌خورد که دارای
محراب است.
در دو ضلع غربی و شرقی کاخ نیز دو مجموعه ساختمانی وجود دارد که هر یک، شامل حیاطی در وسط و سه اتاق جنوبی و سه اتاق شمالی است، هر یک از این دو ساختمان، دارای دری است که به راهروی گرداگرد ساختمان مرکزی باز می‌شود، همچنین در جنوب کاخ، ساختمان دیگری وجود دارد که دارای دو حیاط و تعدادی اتاق و سالن است.
زیارتگاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، برگرفته از مقاله «قلعه اخیضر»، ج۱، ص۲۷۷.
