قلب دلیل
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قلب دلیل، بیان دلیل مستدلّ و ابطال آن از طریق «
قلب » می‌باشد.
قلب دلیل، مقابل
قلب دعوا بوده و عبارت است از بیان
دلیل مستدل و سپس اعتراض به آن از طریق قلب اثبات
حکم مخالف به وسیله آن ؛
که به دو صورت انجام می‌گیرد:
گاهی
معترض بعد از بیان دلیل مستدل، از راه قلب دلیل به آن اعتراض نموده و به کلی استدلال وی را باطل می‌نماید؛ برای مثال، شخصی معتقد است دایی نیز
ارث می‌برد، و در مقام استدلال، به این کلام «
عمر » استناد می‌کند که: «الخال
وارث من لا
وارث له»، آن گاه معترض در مقام قلب دلیل او می‌گوید: این دلیل، بر عدم
توریث دایی به طریق مبالغه دلالت می‌نماید، مثل این که گفته شود: «الجوع زاد من لا زاد له» که از راه مبالغه دلالت می‌کند بر این که
گرسنگی زاد و توشه‌ای برای
فقیر نیست.
گاهی معترض بعد از بیان دلیل مستدل، آن را فی الجمله می‌پذیرد نه در همه موارد تا مدعای مستدل ثابت شود که به سه صورت است، زیرا غرض از قلب معترض، یا اثبات
مذهب (نظریه) معترض است، یا ابطال مذهب مستدل و در صورت دوم، یا این ابطال به طور صریح صورت می‌گیرد، یا به طور ضمنی و التزامی.
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۶۴۶، برگرفته از مقاله «قلب دلیل۶۴۶.
