• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قُطْب (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مقالات مرتبط: آسیاب.


قُطْب (به ضم قاف) از واژگان نهج البلاغه به معنای استوانه آسیاب که سنگ بر اطراف آن می‌گردد و نیز به معنای بزرگ قوم و نحو آن است.
شش مورد از این ماده در نهج‌ البلاغه آمده است.



قُطْب به معنای استوانه آسیاب که سنگ بر اطراف آن می‌گردد و نیز به معنای بزرگ قوم و نحو آن آمده است.


به برخی از مواردی که در «نهج البلاغه» به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - القُطْبِ - خطبه ۳ (خلافت)

امام علی (علیه‌السلام) در رابطه با غصب خلافت فرموده است:
«أَما وَ الله لَقَدْ تَقَمَّصَها فُلانٌ، وَ إِنَّهُ لَيَعْلَمُ أَنَّ مَحَلِّيَ مِنهَا مَحَلُّ القُطْبِ مِنَ الرَّحا.»
یعنی «پسر ابی‌قحافه پیراهن خلافت را پوشید، با آن که می‌دانست موقعیت من نسبت به خلافت مانند موقعیّت استوانه (قطب) به آسیاب است.»
در نسخه ابن ابی الحدید «ابن ابی قحافه» و در نسخه‌های دیگر «فلان» است.


۲.۲ - قُطْبُ - خطبه ۱۱۸ (درباره خودش)

و در یک جا فرموده است:
«وَ إِنَّما أَنا قُطْبُ الرَّحا، تَدورُ عَلَيَّ وَ أَنا بِمَكاني.»
«من قطب آسيابم كه سنگ آسياب بر دور من مى‌گردد و من در مكانم هستم، اگر از مكانم كنار روم مدار آسياب حکومت متزلزل مى‌شود.»
این را آنجا فرمود که گفتند: شما هم با ما به جهاد خارج شوید.


۲.۳ - الْقُطْبِ - نامه ۱ (فتنه بصره)

در رابطه با فتنه بصره به اهل کوفه می‌نویسد:
«وَ قامَتِ الْفِتْنَةُ عَلَى الْقُطْبِ، فَأَسْرِعوا إِلَى أَميرِكُمْ.»
مقصود آن است که: «فتنه بر علیه حکومت بر پا شد، به طرف امیرتان شتاب کنید.»
منظور از «قطب» خلیفه و مرکزیّت حکومت یعنی خودش است.


۲.۴ - قُطْباً - خطبه ۱۴۶ (مشورت به عمر)

و آن‌گاه که عمر بن الخطاب در رفتن به جنگ ایرانیان با او مشورت کرد، به او فرمود:
«فَكُنْ قُطْباً، وَ اسْتَدِرِ الرَّحا.»
«تو همچون محور آسيا باش!.»
این ماده شش بار در «نهج البلاغه» آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۸۶۸.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج،۲ ص۱۴۵.    
۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۱، خطبه ۳.    
۴. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۱، ص۲۵، خطبه ۳.    
۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۸، خطبه ۳.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۷، خطبه ۳.    
۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۰۳.    
۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۰۵.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین، ص۳۲۵.    
۱۰. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۴۰.    
۱۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج، ص۱۵۱.    
۱۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۷۲، خطبه ۱۱۸.    
۱۳. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۲۳۱، خطبه ۱۱۷.    
۱۴. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۷۵، خطبه ۱۱۹.    
۱۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۶۱، خطبه ۱۱۹.    
۱۶. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۰۰.    
۱۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۰۱.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین، ج۵، ص۱۸۷.    
۱۹. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۱۰۶.    
۲۰. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۲۸۶.    
۲۱. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۵۸۳، نامه ۱.    
۲۲. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۳، نامه ۱.    
۲۳. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۳۶۳، نامه۱.    
۲۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۶۵.    
۲۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۵۷۴.    
۲۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۵۷۹.    
۲۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۹، ص۳۱-۳۲.    
۲۸. خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۱۷، ص۴.    
۲۹. ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۶.    
۳۰. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۱۳، خطبه ۱۴۶.    
۳۱. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۴۰، خطبه ۱۴۲.    
۳۲. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۰۳، خطبه ۱۴۶.    
۳۳. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۰۹.    
۳۴. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۵۹.    
۳۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۶۲.    
۳۶. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۵، ص۶۴۹.    
۳۷. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۵۳.    
۳۸. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۹۵.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «قطب»، ج۲، ص۸۸۶۸.    






جعبه ابزار