قضیه معدوله
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قضیه معدوله، به‌معنای
قضیه حملیه دارای لفظ معدول و غیر محصَّل در ناحیه
موضوع یا
محمول یا هر دو است.
قضیه حملیه، به اعتبار تحصیل موضوع و محمول و یا عدول آن‌ها، به قضیه محصَّله و قضیه معدوله تقسیم می‌شود. قضیه معدوله، قضیه‌ای است که در آن،
حرف سلب جزئی از موضوع و یا محمول و یا هر دو باشد.
این نوع
قضیه را به سبب این که حرف
سلب از عمل واقعی خودش که عمل
سلب است عدول نموده "معدوله" نامیده‌اند. "قضیه متغیره" و "قضیه غیر محصَّله" نیز تعابیر دیگری از قضیه معدوله هستند.
قضیه معدوله، به لحاظ عدول موضوع یا عدول محمول و یا عدول هر دو (موضوع و محمول)، به قضیه معدولةالموضوع، معدولةالمحمول و معدولةالطرفین تقسیم می‌شود. هر یک از این سه قسم، یا
موجبه است و یا
سالبه.
قضیه معدولةالطرفین، قضیه‌ای است که
ادات سلب جزء هر دو طرف قضیه (موضوع و محمول) شده باشد. قضیه موجبه معدولةالطرفین مثل: "نادان ناتوان است"، و
سالبه معدولةالطرفین مثل: "نابینا ناتوان نیست".
قضیه معدولة الموضوع، قضیه‌ای است که
ادات سلب، جزء موضوع شده باشد. قضیه موجبه معدولةالموضوع مثل: "بعضی از نامسلمان‌ها به تحقیق پیرامون
اسلام علاقه‌مند هستند"، و قضیه
سالبه معدولةالموضوع مثل: "هیچ نانوشته‌ای غلط ندارد".
قضیه معدولةالمحمول، قضیه‌ای است که
ادات سلب، جزء محمول شده باشد. قضیه موجبه معدولةالمحمول مثل: "بعضی از نوشته‌ها ناخوانا هستند"، و قضیه
سالبه معدولةالموضوع مثل: "هیچ مؤمنی ناسپاس نیست".
قضیه معدولة الموضوع و معدولة الطرفین مورد توجه نیستند؛ زیرا کمتر مورد استفاده علمی قرار می‌گیرند. و هرگاه به طور مطلق از قضیه معدوله نام برده می‌شود مراد قضیه معدولةالمحمول است؛ زیرا تنها این نوع است که با
قضیه سالبه مشتبه می‌شود.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• گرامی، محمدعلی، منطق مقارن.
• ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل.
• شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق).
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• ابوحامد غزالی، محمد بن محمد، معيار العلم في فن المنطق.
•
سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة. • ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
• جرجانی، میر سید شریف، الکبری فی المنطق.
• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال المیزان.
• شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات.
• ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة.
•
مظفر، محمدرضا، المنطق. •
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة. • تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
• قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
•
علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید. •
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس. •
مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «قضیه معدوله»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۳/۲۲.
