قضایا قرآنیة فی الموسوعة البریطانیة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«قضایا
قرآنیة فی الموسوعة البریطانیة» تالیف دکتر
فضل حسن عباس می‌باشد. موضوع این
اثر ، ردی علمی بر مقالات
قرآنی مستشرقان در دائرة المعارف بریتانیاست.
مستشرقان انبوه شبهات و اشکال‌ها و احیانا اتهام‌ها را در عرصه‌های ذیل در این اثر منتشر کرده‌اند:
۱- مصدر و منبع
آیات قرآن ۲-
تاریخ جمع و تدوین
قرآن ۳- ادبیات و ساختار آیات و سوره‌های
قرآن ۴- معارف و محتوای
قرآن در موضوع مصدر و منشاء
قرآن اینگونه می‌آورند که
تورات و
انجیل و دیگر کتابهای پیشین آسمانی را سرچشمه و مصدر
قرآن برمی شمرند و سعی کرده‌اند که
اثبات کنند
پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم همه آن مجموعه معارف
قرآن را از برخی کشیشان یا مردم مسیحی، یهودی و زرتشتی
اقتباس کرده است. در دومین عرصه یعنی تاریخ جمع و
تدوین قرآن علیرغم اینکه
قرآن کریم تنها
کتاب آسمانی است که از وقوع
تحریف مصون مانده است اما آنان از طریق تشکیک در صحت ثبت،
کتابت و
حفظ آیات قرآن و تدوین در دوره
ابو بکر و
عثمان حداقل احتمال تحریف کاهش یا افزایش یا جابه جایی آیات را در
ذهن مسلمانان ایجاد کنند.
در سومین عرصه، نویسنده مقاله
قرآن در دائرة المعارف بریتانیا که درصدد اشکال گیری بر
قرآن است مواردی از اشکالات خویش را بر
ادبیات عربی قرآن می‌شمرد و می‌نویسد: «خلاصه آن که
محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به هیچ وجه استاد ادبیات، بیان و اسلوب عربی نبوده و هر خواننده غیر
مسلمان که
قرآن را با روحیه عادلانه و بی طرفانه
قرائت کند این نظریه را تایید خواهد کرد.» اشکال دیگر دائرة المعارف بریتانیا بر عدم رعایت تسلسل زمانی قصه‌های
قرآن است. نویسنده می‌گوید: غالبا در
قرآن تسلسل زمانی
حوادث در قصه‌های آن وجود ندارد، ارتباط لازم در آنها مشهود نیست. حتی می‌توان گفت که فهم قصه‌های
قرآن اکنون برای ما آسان تر از معاصران نزول
قرآن است.
زیرا ما با مصادر و منابع دیگر این قصه‌ها آشنا هستیم و از آنها بهره برده‌ایم. اما معاصران نزول این آیات هیچ اطلاعی از منابع دیگر تاریخی نداشتند. علاوه براین
حشو و زواید بسیاری در این گونه آیات
قصص به
چشم می‌خورد. اشکال دیگر آن که برخی از گزاره‌های
قصص قرآنی با قصه‌های
سفر تکوین نیز سازگاری ندارد. یا در مورد مصدر و منابع قصه‌های
قرآنی می‌نویسد: اما بیشترین منابع
قصصی که محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم از آنها بهره گرفته است مصادر متون
دین یهود و
مسیح می‌باشد.
در مورد اسلوب و ماهیت آیات
قرآنی می‌آورد که: اسلوب و
ماهیت آیات
قرآنی در
مکه بر دعوت و تاکید بر
ایمان و
معاد است و ماهیت آیات در
مدینه ، تبیین اشتراک گوهری همه ادیان و دعوت آنها به همکاری و سپس
ادغام در دین
اسلام . در خصوص گزاره‌های معرفت دینی
قرآن می‌نویسد: گزاره‌های آیات
قرآن دو نوع است: حقائق لازم الاتباع و دیگر انعکاسی محض از باورهای عصر جاهلی و غیر لازم الاتباع اما چون این دو نوع آیات در
قرآن از یکدیگر تفکیک نشده و باهم آمیخته‌اند و راه روشنی هم برای تفکیک آنها وجود ندارد، کل آیات
قرآن در معرض احتمال انعکاسی بودن از فرهنگ جاهلی زمانه قرار گرفته که مجموع این کتاب آسمانی از
اعتبار و قابلیت بهره بری و هدایت خواهد افتاد.
و این گوشه‌ای از آنچه در این دائرة المعارف در مورد
قرآن آمده است بود و همه تلاش مستشرقان یک
هدف را دنبال می‌کند و آن ایجاد
شک و
تردید در اصالت
قرآن موجود و وقوع دست کاری در آیات
تلاوت شده
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم توسط دست اندرکاران جمع و تدوین است. در مقدمه کتاب مؤلف به تبیین و روشن گری نظریه اسلام در خصوص
اهل کتاب می‌پردازد و با آوردن آیاتی از
قرآن بر این امر صحه می‌گذارد که
اسلام دیدگاه خاصی نسبت به اهل کتاب و احکامی خاصی برای آنها آورده که اینها جدا از گرایشهای متعدد دیگر هستند ولی آنها متاسفانه با
مسلمانان و عقاید آنها برخوردی ظالمانه دارند.
بعد از مقدمه، مطالب کتاب در هشت عنوان کلی ارائه شده است. این عنوان‌ها عبارتند از: ۱- تعریف
قرآن ۲- شکل و مضمون
قرآن ۳- محتویات
قرآن ۴- سرنوشت
انسان ۵- اصول
قرآن برطبق نظر مسلمانان ۶-
اصول قرآن برطبق نظر مستشرقان ۷-
تفسیر ۸- ترجمه‌های
قرآن. روش مؤلف در
تحریر این
اثر اینگونه است که پس از نقل مطالب دائرة المعارف بریتانیا، به
نقد و غالبا رد مطالب آن می‌پردازد. مؤلف در این چاپ علاوه بر تصحیح و تنقیح، پیوستی بر آن افزوده است. در این پیوست ترجمه عربی مقالات
قرآنی دائرة المعارف بریتانیا در آخر کتاب آمده است. که اینها از روی کتابهای
اعجاز القرآن الکریم ،
القصص القرآنی و
اتقان البرهان فی علوم القرآن به چاپ رسیده است. در پایان کتاب اول فهرست مراجع و منابع کتاب درج و سپس فهرست مطالب آمده است. کتاب دارای چند پاورقی در خصوص ارجاعات متن بیشتر نیست.
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
