قرآن فجر (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قُرْآنَ و قُرْآنَ الْفَجْرِ: (وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كَانَ مَشْهُودًا) «قرآن» به معنی چیزی است که
قرائت می‌شود
و
«قرآن فجر» روی هم رفته اشاره به
نماز فجر (نماز صبح) است؛ به همین دلیل
آیه مورد بحث از آیاتی است که اشاره اجمالی به وقت
نمازهای پنجگانه می‌کند و با انضمام به سایر آیات قرآن در زمینه وقت نماز است و
روایات فراوانی که در این رابطه وارد شده، وقت نمازهای پنجگانه دقیقا مشخص می‌شود.
به موردی از کاربرد
قُرْآنَ الْفَجْر در
قرآن، اشاره می‌شود:
(أَقِمِ الصَّلاَةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلَى غَسَقِ اللَّيْلِ وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كَانَ مَشْهُودًا) (نماز را از زوال خورشيد (هنگام ظهر) تا نهايت تاريكى شب (نيمه شب) برپادار؛ و همچنين قرآن فجر (نماز صبح) را؛ چرا كه قرآن فجر، مشهود
فرشتگان شب و روز است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
آيه شريفه از اول ظهر تا نصف شب را شامل مى‌شود، و نمازهاى واجب يوميه كه در اين قسمت از شبانه روز بايد خوانده شود چهار نماز است، ظهر و عصر و مغرب و عشاء و با انضمام نماز صبح كه جمله: و
(قُرْآنَ الْفَجْرِ) دلالت بر آن دارد نمازهاى پنجگانه يوميه كامل مى‌شود. و اينكه فرموده: و
(قُرْآنَ الْفَجْرِ) عطف است بر كلمه الصلاة كه تقديرش چنين مى‌شود: و اقم قرآن الفجر كه مراد از آن نماز صبح است، و چون مشتمل بر قرائت قرآن است آن را قرآن صبح خوانده، چون روايات همه متفقند بر اينكه مراد از
(قُرْآنَ الْفَجْرِ) همان نماز صبح است.
و همچنين روايات از طرق عامه و خاصه متفقا جمله
(إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كانَ مَشْهُوداً) را
تفسیر كرده‌اند به اينكه: نماز صبح را هم ملائكه شب (در موقع مراجعت) و هم ملائكه صبح (در موقع آمدن) مى‌بينند، و ما به زودى به بعضى از آن روايات اشاره خواهيم كرد ان شاء اللَّه.
البته توجه به این نکته لازم است که بعضی از آیات قرآن تنها اشاره به یک نماز کرده، مانند:
(حافِظُوا عَلَی الصَّلَواتِ وَ الصَّلاةِ الْوُسْطی..) که نماز وسطی طبق تفسیر صحیح همان نماز ظهر است.
و گاهی اشاره به وقت سه نماز از نمازهای پنجگانه کرده، مانند:
(وَ اَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَیِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّیْلِ..) که «
(طَرَفَیِ النَّهٰارِ)» اشاره به نماز صبح و مغرب و «
(زُلَفاً مِنَ اللَّیْلِ)» اشاره به نماز عشا است.
و گاهی اوقات هر پنج نماز را اجمالا بیان می‌کند، مانند
آیه مورد بحث. به هر حال جای تردید نیست که جزئیات اوقات نمازهای پنجگانه در این آیات بیان نشده، بلکه مانند بسیاری دیگر از
احکام اسلامی تنها به کلیّات
قناعت شده و شرح آن در
سنت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و امامان راستین آمده است.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «قرآن و قرآن فجر»، ج۳، ص۶۰۴-۶۰۵.
