قدیمان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قدیمان یا
اقدَمَیْن به
ابن ابی عقیل و
ابن جنید اطلاق شده است.
در کلمات فقها قدیمان بر دو فقیه معروف از قدما؛ یعنی حسن
بن علی یا
عیسی بن عقیل عمّانی با کنیۀ ابومحمد و ابوعلی و لقب حَذّا (زنده در
۳۲۹ ه. ق) و محمد
بن احمد
بن جنید اسکافی با کنیۀ ابوعلی و لقب کاتب بغدادی (م
۳۸۱ ه. ق)، اطلاق می‌شود. هر دو معاصر
شیخ کلینی (م
۳۲۸ ه. ق) بوده‌اند.
پس از دوره نخست فقه که در آن، صاحبان فتوا صرفاً در چارچوب متن
روایات فتوا می‌دادند، در دوره دوم، فقهایی همچون ابن ابی
عقیل و ابن جنید پا به عرصۀ فقاهت گذاشتند که در فتواهاشان به ادله و
اصول فقه و ظنّ غالب استناد می‌کردند. در میان این فقها دو شخصیت معروف یاد شده از جایگاه والایی برخوردار بودند.
ابن ابی
عقیل و ابن جنید، دارای تالیفات متعدد در موضوعات مختلف از
فقه،
اصول،
کلام و غیر آن بوده‌اند که در کتاب‌های رجالی از آنها نام برده‌اند، مانند کتاب
المتمسک بحبل آل الرسول نگاشتۀ ابن ابی
عقیل که از کتاب‌های مشهور فقهی نزد
شیعه امامی بوده است. این کتاب تا زمان
علامه حلی (م
۷۲۶ ه. ق)، بلکه
شهید ثانی (م
۹۶۶ ه. ق) در دسترس بوده و فقها در نوشته‌هاشان از آن نقل کرده‌اند، لیکن پس از آن مفقود شده است.
کتاب
تهذیب الشیعة لاحکام الشریعة نوشتۀ ابن جنید که حدود بیست جلد و دربر دارندۀ همۀ ابواب فقه بوده است و نیز کتاب ا
لمختصر الاحمدی فی الفقه المحمدی که مختصر کتاب تهذیب است.
این کتاب در دسترس متاخران بوده و علامه حلی در کتاب
المختلف از طهارت تا
دیات، اقوال ابن جنید را از این کتاب نقل کرده است. کتاب ابن جنید نیز به سرنوشت کتاب ابن ابی
عقیل دچار شده و پس از علامه، اثری از آن به دست نیامده است.
برخی علمای رجالی، قول به
قیاس را به ابن جنید نسبت داده و گفته‌اند: به سبب اعتقاد ایشان به قیاس، کتاب‌هایش متروک واقع شده است، چنان‌که از فتاوای مشهور ابن ابی
عقیل - که در کتاب‌های فقهی بسیار از او نقل کرده‌اند - قول به نجس نشدن
آب قلیل با ملاقات
نجاست است.
•
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام)، ج۶، ص۵۱۰.
