قاعده بطلان العبادة بکل زیادة و نقصیة
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قاعدۀ بطلان العبادة بکل زیادة و نقصیة از
قواعد فقهی به معنای باطل شدن
عبادت با هر افزایش و یا کاستی‌ای است. این قاعده در عبادت مانند
نماز به کار رفته است. از آن در باب صلات و نیز برخی کتب قواعد فقهی سخن گفته‌اند.
یک مجموع مرکب عبادی، مانند نماز که دارای ارکان، اجزا و شرایطی است، از سوی
شارع مقدس جعل شده و احکام بسیاری بر آن مترتب گردیده است.
بدون شک، انضمام امور متعدد با نظم و ترتیبی خاص، هیئتی ویژه به مرکّب می‌بخشد که بدون آن، تحقق مرکّب امکان‌پذیر نخواهد بود و ظاهر این است که هیئت در ماهیت عبادتِ مرکب از اجزا با ترتیب و نظم خاص دخیل می‌باشد، زیرا اسم بر اجزای مرکب نهاده نمی‌شود، بلکه بر هیئت و صورت آن قرار داده می‌شود، از این‌رو، اسامی دایر مدار صورت‌های اشیااند نه مواد آنها، بنابراین، با به هم خوردن هیئت و صورت عمل، اسم آن عبادت خاص بر آن صادق نخواهد بود و ثمره‌ای بر آن مترتب نمی‌شود و بطلان عبادت چیزی جز این نیست.
به مقتضای قاعده یاد شده، هر نقیصه یا زیادتی موجب بطلان عبادت است، مگر دلیلی بر عدم بطلان آن دلالت کند.
بر اعتبار قاعده به برخی
روایات و نیز
اجماع منقول و
محصّل و
قاعده اشتغال، استدلال شده است.
برخی در جهت نقصان، قاعده را اجماعی دانسته‌اند، لیکن در جهت افزایش، در ادعای
اجماع اشکال کرده‌اند، مگر آنکه افزایش موجب تغییر صورت و هیئت عبادت شود، به‌گونه‌ای که عنوان آن عبادت بر آن صادق نباشد.
•
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام)، ج۶، ص۱۲۷.
