قاعده اسباب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قاعدۀ اسباب از
قواعد فقهی به معنای این است که آنچه وجودش متوقف بر سببی خاص است، تنها با آن سبب تحقق می‌یابد.
مفاد قاعدۀ اسباب این است که آنچه وجودش متوقف بر سببی خاص است، تنها با آن سبب تحقق می‌یابد؛ با این توضیح که
شارع مقدس برای ایجاد و انحلال عناوین اعتباری، مانند
ملکیت،
زوجیّت،
حرّیت و
رقّیت اسبابی خاص قرار داده است که بدون آن اسباب، نه ایجاد می‌شوند و نه پس از ایجاد انحلال پیدا می‌کنند. به عنوان مثال، زوجیت با سببی خاص؛ یعنی
صیغه نکاح با وجود شرایط آن ایجاد می‌شود. انحلال آن نیز تنها با سببی خاص؛ یعنی بذل مدت در
زوجیت موقّت و
صیغه طلاق در زوجیت دائم و نیز فسخ با شرایط خاص تحقق می‌یابد. بنابراین، به مقتضای قاعدۀ اسباب، عناوین اعتباری‌ای که برای آنها اسبابی خاص قرار داده شده است، تنها با همان اسباب ایجاد شده و یا انحلال پیدا می‌کنند و بدون احراز وجود آن اسباب نمی‌توان به ایجاد یا انحلال آن عناوین حکم کرد. البته بحث این قاعده در کلمات فقها مطرح نشده است و آنان هم که مطرح کرده‌اند با اعتراف به اینکه این قاعده را در کلمات فقها به صراحت نیافته‌اند، آن‌را از متفردات خود - که از فحوای نصوص و اشارات پراکنده کلمات فقها استخراج کرده - برشمرده‌اند.
•
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام)، ج۶، ص۶۱.
