• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قاعده رجوع جاهل به عالم

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


مقالات مرتبط: قاعده رجوع جاهل به عالم (مقاله‌دوم).


قاعدۀ رجوع جاهل به عالم از قواعد عقلایی به معنای لزوم رجوع جاهل در هر چیزی، به عالم به آن برای رفع جهل است.
از آن در باب اجتهاد و تقلید سخن گفته‌اند.


از اموری که سیره و بنای عقلا بر آن جریان دارد، رجوع جاهل در هر فن و صنعتی، بلکه در هر امری، به عالم به آن است، خواه آن امر از امور مربوط به معاش و زندگی مادی باشد یا امور معنوی و دینی. این امر، امری ارتکازی و فطری است که در نفوس همۀ مردم وجود دارد.
[۱] خراسانی، محمدکاظم، کفایة الاصول، ص۴۷۲.    
[۲] نجفی عراقی، عبدالنبی، المعالم الزلفی فی شرح العروة الوثقی، ص۷۳.
[۳] نجفی عراقی، عبدالنبی، المعالم الزلفی فی شرح العروة الوثقی، ص۱۱۳.
[۴] خمینی، سیدروح‌الله، تنقیح الاصول، ج۴، ص۶۱۷-۶۱۸.    
[۵] خوئی، سیدابوالقاسم، موسوعة الخوئی، ج۱، ص۱۸.    
[۶] خوئی، سیدابوالقاسم، موسوعة الخوئی، ج۱، ص۶۳.    

آیا مفاد قاعده حکمی عقلی است که عقل به طور مستقل (قطع نظر از شرع) به آن حکم می‌کند یا امری عقلایی می‌باشد که بنا و سیرۀ عقلا بر آن جریان دارد؟
ظاهر کلام برخی قول اول است،
[۷] صدر، سیدرضا، الاجتهاد و التقلید، ص۸۱.    
[۸] بیارجمندی، یوسف، مدارک العروة، ج۱، ص۵.
[۹] بیارجمندی، یوسف، مدارک العروة، ج۱، ص۷۹.
[۱۰] حائری یزدی، مرتضی، شرح العروة، ج۱، ص۶۹.
[۱۱] فاضل لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعة (الاجتهاد و التقلید)، ج۶.    

لیکن بسیاری تصریح به قول دوم کرده‌اند.
[۱۲] خمینی، سیدروح‌الله، تنقیح الاصول، ج۴، ص۶۱۷-۶۱۸.    
[۱۳] خمینی، روح‌الله، معتمد الاصول، ج۲، ص۴۲۳.    
[۱۴] فیروزآبادی، سیدمرتضی، عنایة الاصول، ج۶، ص۱۸۶.    
[۱۵] عراقی، ضیاء‌الدین، نهایة الافکار، ج۴، قسم۲، ص۲۵۳.    
[۱۶] خوئی، سیدابوالقاسم، موسوعة الخوئی، ج۱، ص۱۸.    


به قاعدۀ یاد شده بر جواز تقلید استناد کرده‌اند.
برخی این قاعده را عمده و مهم‌ترین، بلکه تنها دلیل بر جواز تقلید شمرده‌اند.
[۱۷] بیارجمندی، یوسف، مدارک العروة، ج۱، ص۵.
[۱۸] بیارجمندی، یوسف، مدارک العروة، ج۱، ص۷۹.
[۱۹] خمینی، روح‌الله، معتمد الاصول، ج۲، ص۴۲۳.    
[۲۰] عراقی، ضیاء‌الدین، نهایة الافکار، ج۴، قسم ۲، ص۲۵۳.    


بنابر دیدگاه عقلایی بودن قاعده، باید گفت بنای عقلا به تنهایی حجّت نیست و حجّیت آن منوط به امضا و تایید شارع مقدس است، هرچند امضا به صورت عدم وجود دلیلی بر منع عمل به بنای عقلا باشد، اما اگر مفاد قاعده حکم قطعی عقل به‌طور مستقل باشد، نیاز به دلیلی دیگر نیست و حکم قطعی عقل حجّت خواهد بود.
[۲۱] خمینی، روح‌الله، معتمد الاصول، ج۲، ص۴۳۹.    
[۲۲] فیروزآبادی، سیدمرتضی، عنایة الاصول، ج۶، ص۱۸۶.    
[۲۳] کاشف الغطاء، علی، النور الساطع، ج۲، ص۲۱.    
البته بر مفاد قاعده در مسئلۀ جواز تقلید به آیات و روایات متعددی استدلال و استناد کرده‌اند.
[۲۴] عراقی، ضیاء‌الدین، نهایة الافکار، ج۴، قسم۲، ص۲۴۱-۲۴۵.    
[۲۵] مرتضوی لنگرودی، سیدمحمدحسن، الدر النضید، ج۱، ص۱۴۸-۱۶۸.


۱. ↑ خراسانی، محمدکاظم، کفایة الاصول، ص۴۷۲.    
۲. ↑ نجفی عراقی، عبدالنبی، المعالم الزلفی فی شرح العروة الوثقی، ص۷۳.
۳. ↑ نجفی عراقی، عبدالنبی، المعالم الزلفی فی شرح العروة الوثقی، ص۱۱۳.
۴. ↑ خمینی، سیدروح‌الله، تنقیح الاصول، ج۴، ص۶۱۷-۶۱۸.    
۵. ↑ خوئی، سیدابوالقاسم، موسوعة الخوئی، ج۱، ص۱۸.    
۶. ↑ خوئی، سیدابوالقاسم، موسوعة الخوئی، ج۱، ص۶۳.    
۷. ↑ صدر، سیدرضا، الاجتهاد و التقلید، ص۸۱.    
۸. ↑ بیارجمندی، یوسف، مدارک العروة، ج۱، ص۵.
۹. ↑ بیارجمندی، یوسف، مدارک العروة، ج۱، ص۷۹.
۱۰. ↑ حائری یزدی، مرتضی، شرح العروة، ج۱، ص۶۹.
۱۱. ↑ فاضل لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعة (الاجتهاد و التقلید)، ج۶.    
۱۲. ↑ خمینی، سیدروح‌الله، تنقیح الاصول، ج۴، ص۶۱۷-۶۱۸.    
۱۳. ↑ خمینی، روح‌الله، معتمد الاصول، ج۲، ص۴۲۳.    
۱۴. ↑ فیروزآبادی، سیدمرتضی، عنایة الاصول، ج۶، ص۱۸۶.    
۱۵. ↑ عراقی، ضیاء‌الدین، نهایة الافکار، ج۴، قسم۲، ص۲۵۳.    
۱۶. ↑ خوئی، سیدابوالقاسم، موسوعة الخوئی، ج۱، ص۱۸.    
۱۷. ↑ بیارجمندی، یوسف، مدارک العروة، ج۱، ص۵.
۱۸. ↑ بیارجمندی، یوسف، مدارک العروة، ج۱، ص۷۹.
۱۹. ↑ خمینی، روح‌الله، معتمد الاصول، ج۲، ص۴۲۳.    
۲۰. ↑ عراقی، ضیاء‌الدین، نهایة الافکار، ج۴، قسم ۲، ص۲۵۳.    
۲۱. ↑ خمینی، روح‌الله، معتمد الاصول، ج۲، ص۴۳۹.    
۲۲. ↑ فیروزآبادی، سیدمرتضی، عنایة الاصول، ج۶، ص۱۸۶.    
۲۳. ↑ کاشف الغطاء، علی، النور الساطع، ج۲، ص۲۱.    
۲۴. ↑ عراقی، ضیاء‌الدین، نهایة الافکار، ج۴، قسم۲، ص۲۴۱-۲۴۵.    
۲۵. ↑ مرتضوی لنگرودی، سیدمحمدحسن، الدر النضید، ج۱، ص۱۴۸-۱۶۸.


• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام)، ج۶، ص۲۳۱.    


رده‌های این صفحه : اجتهاد و تقلید | قواعد عقلی
جعبه ابزار