• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قاعده حرمت اهانت محترمات

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: قاعده حرمت اهانت محترمات
مقالات مرتبط: حرمت، اهانت.


قاعدۀ حرمت اهانت محترمات از قواعد فقهی به معنای ممنوع بودن خوار و خفیف شمردن مقدسات دینی است.
قاعدۀ یادشده از قواعد فقهی است و فقها در فروع و احکام مختلف فقهی به آن استناد کرده‌اند، هرچند در کتاب‌های فقهی از آن به عنوان قاعدۀ فقهی یاد نکرده‌اند، لیکن مضمون و مفاد آن، همچون قاعده و قانونی کلّی در مقام استدلال در کلمات فقها بسیار به کار رفته است.
برخی در کتب قواعد فقهی به تفصیل از آن سخن گفته‌اند.


حرمت از احکام تکلیفی‌ای است که مکلّف ملزم به ترک متعلق آن است و در صورت ارتکاب، مستحق مؤاخذه و کیفر خواهد بود.
اهانت در لغت به معنای خوار و سبک شمردن و تحقیر کردن آمده است.
[۱] ابن منظور، لسان العرب، واژۀ «هون»، ج۱۳، ص۴۳۸.    

مقصود از محترمات چیزهایی است که در شریعت مقدس، بزرگ و محترم شمرده شده و تعظیم آنها واجب است، مانند اسم‌ها و صفات خدای تعالی، پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، اهل بیت (علیهم‌السّلام) و دیگر معصومان از انبیا و اوصیا (علیهم‌السّلام) و نیز مؤمنان، کعبه مشرّفه، مسجد الحرام، مسجد النبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، مسجد کوفه و دیگر مساجد، مشاهد مشرّفه، قرآن کریم، کتاب‌های روایی و ادعیه، تربت امام حسین (علیه‌السّلام)، قبور معصومان (علیهم‌السّلام) و بزرگان دین. احکام شرع مقدس نیز از محترمات است.
[۲] کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء، ج۲، ص۱۴۶-۱۴۷.    
[۳] حسینی، سیدمیرعبدالفتاح، العناوین الفقهیه، ج۱، ص۵۵۶.    
[۴] موسوی بجنوردی، سیدحسن، القواعد الفقهیه، ج۵، ص۲۹۳-۲۹۴.    
[۵] سیفی مازندرانی، علی اکبر، مبانی الفقه الفعال، ج۱، ص۱۴۸-۱۴۹.    


بدون شک، اهانت به محترمات حرام،
[۶] موسوی بجنوردی، سیدحسن، القواعد الفقهیه، ج۵، ص۲۹۴.    
بلکه در صورت حلال شمردن آن، موجب ارتداد و کفر است.
برخی گفته‌اند: اهانت به محترمات، اگر با قصد اهانت و تحقیر و سبک شمردن آنها باشد، موجب ارتداد و کفر می‌شود، اما اگر اصل عمل توهین‌آمیز باشد، لیکن بدون قصد اهانت انجام شود، موجب کفر نیست، هرچند حرام و گناه است.
[۷] کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء، ج۲، ص۱۴۶-۱۴۷.    

برخی گفته‌اند: اهانت به محترمات به قصد اهانت در صورتی که به اهانت به دین منجر گردد، موجب ارتداد خواهد بود.
[۸] آملی، محمدتقی، مصباح الهدی، ج۲، ص۴۴.    


فقها در ابواب مختلف فقه به قاعدۀ یادشده استدلال کرده‌اند، از جمله:

۳.۱ - طهارت

نجس کردن محترمات حرام و تطهیر آنها واجب است،
[۹] کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء، ج۲، ص۳۹۶.    
[۱۰] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۶، ص۹۸.    
از این‌رو، داخل کردن عین نجس به مسجد، هرچند نجاست به مسجد سرایت نکند، همچنین متنجس در صورتی که هتک و اهانت به شمار رود، حرام است، چنان‌که بر طرف کردن نجاست از مسجد واجب فوری می‌باشد.
[۱۱] طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۱، ص۱۷۸.    

نجس کردن مشاهد مشرّفه نیز حرام و تطهیر آنها در صورتی که ترک آن اهانت و هتک حرمت محسوب گردد واجب است، بلکه به قول بعضی تطهیر آن مطلقا واجب است. در این حکم، تفاوتی میان ضریح مقدس و دیگر وسائل متعلق به قبور مطهر معصومان (علیهم‌السّلام)، از قبیل فرش‌ها و پارچه‌هایی که بر ضریح می‌افکنند، نیست.
[۱۲] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۶، ص۹۸.    
[۱۳] طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۱، ص۱۸۸.    

ازالۀ نجاست از ورق و خط قرآن کریم، بلکه - در صورت هتک - از جلد و قاب آن نیز واجب است، چنان‌که مسّ خط یا ورق قرآن با عضو نجس در صورت هتک حرام می‌باشد، هرچند مس کننده وضو یا غسل داشته باشد.
[۱۴] طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۱، ص۱۸۸.    
همچنین نوشتن قرآن با جوهر نجس حرام و در صورت امکان، تطهیر وگرنه محو آن واجب است. همچنین است اگر خط قرآن نجس شود و امکان تطهیر آن نباشد.
[۱۵] طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۱، ص۱۸۹.    

نجس کردن تربت امام حسین (علیه‌السّلام) و نیز تربت سایر معصومان (علیهم‌السّلام) که با قصد تبرّک از محل قبور آنان برداشته شده حرام و ازالۀ نجاست از آن واجب است.
[۱۶] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲، ص۵۱-۵۲.    
[۱۷] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۶، ص۹۸-۹۹.    
[۱۸] طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۱، ص۱۸۹.    

استنجا با محترمات حرام است.
[۱۹] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲، ص۵۱.    


۳.۲ - تجارت

به قول مشهور متاخران، فروختن قرآن کریم به کافر جایز نیست. برخی، کتاب‌های دعا و حدیث را نیز در حکم یادشده به قرآن ملحق کرده‌اند.
[۲۰] انصاری، مرتضی، کتاب المکاسب، ج۲، ص۱۶۱-۱۶۴.    
[۲۱] مروج جزائری، سیدمحمدجعفر، هدی الطالب، ج۶، ص۳۷۹.    

اهانت و هتک مؤمن حرام است.
[۲۲] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۲، ص۶۰.    

از کسب‌های حرام، کسب از راه هجو مؤمن (ذکر عیوب وی در قالب شعر) است.
[۲۳] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۲، ص۶۰.    


بر اعتبار و حجّیت قاعدۀ حرمت اهانت محترمات، به بعضی آیات نهی کننده از هتک شعائر الهی و یا ترغیب کننده به تعظیم آنها و نیز روایاتی که در موارد خاص وارد شده است، مانند روایات نهی از اهانت به شخص، همچون مؤمن، یا چیزی، همچون قرآن کریم، همچنین به دلیل عقل و اجماع و ضرورت استناد و استدلال شده است.
[۲۴] موسوی بجنوردی، سیدحسن، القواعد الفقهیه، ج۵، ص۲۹۴-۳۰۰.    
[۲۵] سیفی مازندرانی، علی اکبر، مبانی الفقه الفعال، ج۱، ص۱۵۲-۱۵۹.    


۱. ↑ ابن منظور، لسان العرب، واژۀ «هون»، ج۱۳، ص۴۳۸.    
۲. ↑ کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء، ج۲، ص۱۴۶-۱۴۷.    
۳. ↑ حسینی، سیدمیرعبدالفتاح، العناوین الفقهیه، ج۱، ص۵۵۶.    
۴. ↑ موسوی بجنوردی، سیدحسن، القواعد الفقهیه، ج۵، ص۲۹۳-۲۹۴.    
۵. ↑ سیفی مازندرانی، علی اکبر، مبانی الفقه الفعال، ج۱، ص۱۴۸-۱۴۹.    
۶. ↑ موسوی بجنوردی، سیدحسن، القواعد الفقهیه، ج۵، ص۲۹۴.    
۷. ↑ کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء، ج۲، ص۱۴۶-۱۴۷.    
۸. ↑ آملی، محمدتقی، مصباح الهدی، ج۲، ص۴۴.    
۹. ↑ کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء، ج۲، ص۳۹۶.    
۱۰. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۶، ص۹۸.    
۱۱. ↑ طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۱، ص۱۷۸.    
۱۲. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۶، ص۹۸.    
۱۳. ↑ طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۱، ص۱۸۸.    
۱۴. ↑ طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۱، ص۱۸۸.    
۱۵. ↑ طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۱، ص۱۸۹.    
۱۶. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲، ص۵۱-۵۲.    
۱۷. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۶، ص۹۸-۹۹.    
۱۸. ↑ طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۱، ص۱۸۹.    
۱۹. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲، ص۵۱.    
۲۰. ↑ انصاری، مرتضی، کتاب المکاسب، ج۲، ص۱۶۱-۱۶۴.    
۲۱. ↑ مروج جزائری، سیدمحمدجعفر، هدی الطالب، ج۶، ص۳۷۹.    
۲۲. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۲، ص۶۰.    
۲۳. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۲، ص۶۰.    
۲۴. ↑ موسوی بجنوردی، سیدحسن، القواعد الفقهیه، ج۵، ص۲۹۴-۳۰۰.    
۲۵. ↑ سیفی مازندرانی، علی اکبر، مبانی الفقه الفعال، ج۱، ص۱۵۲-۱۵۹.    


• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام)، ج۶، ص۲۱۰.    


رده‌های این صفحه : اهانت | حرمت | قواعد فقهی
جعبه ابزار