قاسم بن سلاّم هروی (مقاله‌دوم)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوعبید قاسم بن سلاّم هروی (
۱۵۴-
۲۲۴ق)، از ادیبان و فقیهان برجسته
شافعی بغداد و لغت‌شناس بود و به
علم قرائت و غرایب القرآن نیز آگاه بود.
ابوعبید قاسم بن سلاّم بن مسکین خراسانی
هروی خزاعی، به سال
۱۵۰ یا ۱۵۴ق
در شهر
هرات به دنیا آمد و پس از گذراندن دروس مقدماتی، برای ادامه تحصیل رهسپار
عراق شد. در زمینه
ادبیات عرب از میان عالمان
بصره از
ابوزید انصاری،
اصمعی و دیگران استفاده کرد و از شاگردان معروف و برجسته آنها به شمار می‌رفت. از میان دانشمندان و ادیبان
کوفه از
کسائی،
فرّاء و برخی دیگر علومی فرا گرفت.
حدیث و قرائت را از
هشیم بن بشیر،
عباد بن عوام کلابی و
هشام بن عمار آموخت.
وی از ادیبان و فقیهان برجسته
شافعی بغداد و لغت‌شناس بود و به علم قرائت و غرایب القرآن نیز آگاه بود.
ابن ابی یعلی وی را در شمار علمای
حنبلی ذکر کرده است.
اسحاق بن راهویه او را عالم‌ترین و در علوم ادبی والاترین فرد زمان خویش دانسته است.
وی دارای شاگردانی نیز بود از جمله فنون علم ادب را به فرزندان
هرثمه آموزش داده و افرادی چون
ثابت بن عبدالعزیز بغوی،
احمد بن یوسف تغلبی،
حسن مکرم و دیگران از او علومی را آموخته‌اند.
به گفته
ابن خلکان، ابوعبید در زمان
ثابت بن نصر مدت هجده سال بر کرسی
قضاوت شهر
طرسوس نشست.
وی سرانجام به سال ۲۲۴ق در شهر
مکه درگذشت.
در تاریخ وفات او اندکی اختلاف است.
ابوعبید دارای تالیفات بسیاری در موضوعات مختلف بود که عبارت‌اند از:
غریب المصنف، غریب الحدیث، غریب القرآن، معانی القرآن، الشعراء، الاموال، المقصور و الممدود، القرائات، المذکر و المؤنث، النسب، الاحداث، عدد آی القرآن، ادب القاضی، الایمان و النذور، الحیض، الحجر و التفلیس، الطهاره، الامثال، السائره للناسخ و المنسوخ، فضائل القرآن
، المسند
، الایضاح، خلق الانسان و نعوته، الاضداد و الضدّ فی اللغه، النعم و البهائم و الوحش و السباع و الطیر و الهوام و حشرات الارض، کتاب فی الایمان و معالمه و سننه و استکماله و درجاته، الخطب و المواعظ، فَعَلَ و افعل، رسالة فیما اشتبه فی اللفظ و اختلف فی المعنی ما خالف فیه العامه، لغة العرب، فضائل الفرس، معانی الشعر و مقاتل الفرسان.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۶۲۴، برگرفته از مقاله «قاسم
هروی».
