فی المعدة و امراضها و مداواتها (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب «فی المعدة و امراضها و مداواتها» تالیف
ابن جزار قیروانی ، از آثار ارزنده و از اولین تالیفاتی است که همه آن به بررسی یک عضو از
بدن و امراض آن اختصاص دارد.
نام این کتاب در مصادر گوناگون مختلف ضبط شده است؛ مثلا
ابن اصیبعه نام این کتاب را با نام فوق ضبط نموده است در حالی که در
نسخه مخطوط آن که در کتابخانه ظاهریه موجود است نام این کتاب «فی المعدة» ضبط شده است. بنابر آنچه در ابتدای این اثر آمده، این کتاب به عزیز، ولی عهد
خلیفه فاطمی مصر در آن روزگار هدیه شده است.
با وجود آن که این کتاب دارای فصل و باب و تقسیم بندی خاصی نیست، ولی می‌توان آن را به سه بخش تقسیم کرد:
۱. بخش اول: تشریح
معده و وظیفه آن؛
۲. بخش دوم: امراضی که به سبب
اضطراب در وظیفه هاضمه معده ایجاد می‌شود؛
۳. بخش سوم: امراض خاص مثل اورام.
بیشتر حجم کتاب را مبحث بیماری‌های معده به خود اختصاص می‌دهد که مؤلف در این مباحث ضمن پرداختن به بیماری، علت و اسباب و علائم آن، به نحوه درمان آن- که غالبا ذکر دارویی همراه با شیوه ساخت آن است- بیان می‌کند.
۱. ابن جزار در نگارش این اثر به آراء و اقوال بسیاری از اطبای
یونان از جمله
بقراط ،
جالینوس ،
بروفوس ، قولوبوس،
افلاطون و
فولوبس را نقل می‌کند، ولی نقل او حاکی از
تقلید او نیست از این رو به دور از قائل شدن قداست برای این اطبای بزرگ است.
۲. علاوه بر نقل قول از اطبای مکتب یونان وی از اطبای عرب و
مسلمان همانند:
یوحنا بن ماسویه ،
اسحاق بن عمران ،
ابن بطلان ،
سابور بن سهل و نیز عمویش محمد بن احمد هم مطالبی را نقل می‌کند و به گفتار آنها استشهاد می‌جوید. با این حال نقل او همراه نقد است از این رو در پیشگفتار به بسیاری از اطبای متقدم می‌تازد چرا که آنها در مورد امراض معده به درستی سخن نگفته‌اند و مسائل آن را تشریح ننموده‌اند.
کتاب به اهتمام سلیمان قطابه و براساس چند
نسخه خطی تصحیح و تحقیق شده و در سال ۱۹۷۹ م در ۲۶۹ صفحه منتشر شده است. افست این اثر را مؤسسه مطالعات
تاریخ پزشکی،
طب اسلامی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی
ایران در
فروردین ماه سال ۱۳۸۸ ش با مقدمه‌ای کوتاه پیرامون زندگی ابن جزار به قلم آقای دکتر محمد مهدی اصفهانی منتشر کرده است. پاورقی‌های اندک این اثر پیرامون اختلاف
نسخه‌ها است. محقق در انتهای کتاب در جدولی اصطلاحات طبی و معادل لاتین آنها را تدوین و تنظیم نموده است. فهرست مطالب نیز در انتهای اثر آمده است.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
