فنون الافنان فی عجائب علوم القرآن (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فنون الافنان فی عجائب علوم
القرآن مؤلف این کتاب
ابو الفرج عبد الرحمن معروف به
ابن جوزی است که آنرا در مورد مسائل مهم
علوم قرآن نوشته شده است وی در
سال ۵۱۰ هجری قمری متولد و در سال ۵۹۷ هجری قمری پس از ۸۰ سال تلاش در عرصه علوم مختلف مخصوصا علوم
قرآن، دار فانی را وداع کرد.
کتاب فنون الافنان که یکی از
آثار فراوان اوست (بنا بر نقل یکی از نوادگانش که می‌گوید از جدم شنیدم که می‌گفت من با دست خودم ۲ هزار جلد کتاب نوشتم)
درباره مسائل مهم علوم
قرآن بحث می‌نماید و از آنجا که این کتاب، از اولین کتابهایی است که در این موضوع نوشته شده مصنف سعی نموده مباحثی را که مورد نیاز بوده و از اهمیت خاصی برخوردار هستند به رشته تحریر در آورد که از آن جمله می‌توان بحث لغات وارده در
قرآن و بحث
تشابه لفظی را نام برد. لذا بعد از ایشان دیگران از این کتاب استفاده نموده‌اند
این کتاب دارای یک مقدمه و ۲۲ باب (و ۶۷ فصل) می‌باشد که فهرست ابواب آن به شرح ذیل است:
باب اول تا چهارم درباره
فضائل قرآن و اینکه
قرآن کلام
خدا و
غیر مخلوق است باب پنجم- پیرامون شرح
حدیث «نزول
القرآن علی سبعة احرف» باب ششم: درباره کتابت بعضی از کلمه‌ها در
مصحف مانند:
نعمت -
معصیت و... باب هفتم: درباره عدد سوره‌ها و
آیات و کلمات
قرآن باب هشتم: چگونگی تقسیم
قرآن به اجزاء مختلف باب نهم- دهم و یازدهم- درباره عدد آیات سوره
های قرآن باب دوازدهم: درباره لغات وارده در
قرآن از دیگر زبانها و لغات باب سیزدهم: پیرامون چگونگی
وقف و
ابتداء باب چهاردهم: مواردی که حرف «ی» متکلم حذف شده باب پانزدهم تا باب بیست و یکم: پیرامون تشابه لفظی (الفاظی که در
قرآن مشابه یکدیگر هستند) باب بیست و دوم: در بیان اوصافی که
امت اسلام با دیگر
انبیاء شریک هستند.
۱- باب (دوازدهم) ذکر لغات وارده در
قرآن- که در آن آراء مختلف پیرامون وجود الفاظ
غیر عربی در
قرآن را ذکر و سپس برخی از
واژه
های غیر عربی را نام می‌برد- این بحث برای اولین بار توسط ایشان در کتب علوم
قرآن مطرح شده ۲- باب دوم: پیرامون
غیر مخلوق بودن کلام خدا (
قرآن) ۳- باب پنجم. پیرامون حدیث
سبعة احرف - که در آن پس از ذکر اقوال، اظهار نظر نموده و قول آخر که مراد سبعة
لهجه است را انتخاب می‌نماید ۴- باب نهم: باب تعداد آیات هر کدام از سوره‌ها- که تمام سوره
های قرآن را از نظر تعداد آیه بحث نموده- و همه آنها را تحت عنوان یک باب و یک فصل جمع آوری کرده به خلاف دیگران که هر کدام از سوره‌ها را در فصل جداگانه بحث نموده‌اند ۵- باب هفدهم- به عنوان
ابدال کلمه‌ای به جای کلمه دیگر در
آیات متشابه (آیاتی که از نظر لفظ شبیه به یکدیگر می‌باشند) ۶- باب هیجدهم: پیرامون آیاتی که در آنها
واژه
های متشابه وجود دارد ولی یک حرف کم یا زیاد در آنها وجود دارد. ۷- باب بیست و دوم: در بیان اوصافی که امت اسلام با دیگر انبیاء
شریک هستند ۸- باب سیزدهم: در این باب پیرامون وقف به ابتداء بحث می‌کند که در چه مواردی
جایز است ۹- فصل ششم از باب هفتم- تکرار حروف معجم در
قرآن- در این فصل بحث می‌کند که حرف الف قبلا در
قرآن چند مرتبه تکرار شده است ۱۰- باب شانزدهم- که پیرامون- تکرار بعضی از
واژه‌ها بحث می‌نماید مثلا
واژه تبارک چند مرتبه در
قرآن تکرار شده است- این باب دارای ۱۸ فصل است که همگی اختصاص به همین موضوع دارد.
نام کتاب: فنون الافنان فی عجائب علوم
القرآن تالیف: ابی الفرج جمال الدین معروف به ابن جوزی این کتاب دارای ۲۶۴ صفحه است که توسط آقای
صلاح فتحی هلل تحقیق و به چاپ رسیده و دارای مشخصات ذیل می‌باشد ۱- نوبت چاپ اول و
تاریخ انتشار آن
سال ۱۴۲۲ هجری قمری ۲- کتاب توسط مؤسسه الکتب الثقافیه چاپ و منتشر شده ۳- جلد کتاب گالینگور ۴- کاغذ چاپ، اعلا ۵- تعداد مجلدات آن یک جلد می‌باشد ۶- موارد ذیل توسط محقق در این کتاب صورت گرفته:
۱- فهرست کتابهای مؤلف در مقدمه کتاب ۲- مقدمه‌ای که در آن خلاصه‌ای از زندگی مولف بیان شده است ۳- اظهار نظر درباره روایاتی که مصنف در متن آورده، در خصوص اینکه آیا روایت (مذکور توسط مؤلف) صحیح است یا ضعیف و... ۴- آدرس دهی پیرامون روایاتی که مصنف ذکر کرده ۵- ذکر آدرس
های دیگر برای روایت مذکور در متن.
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
