فضل‌الحق حسرت موهانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فضل‌الحق
حسرت موهانی رهبر سیاسی و از شاعران و ادیبان شبه قاره
هند در
قرن چهاردهم هجری/ نوزدهم و بیستم میلادی بوده است.
وی در ۱۲۹۵ ق/۱۸۷۴ در
موهان (منطقه آناؤارتارپرادش) دیده به
جهان گشود. او که به
امام علی بن موسی الرضا (علیه‌السّلام) نسب می‌برد، پس از پایان تحصیلات نخستین، به دانشگاه اسلامی علیگره رفت و در ۱۹۰۳ از آنجا فارغ التحصیل گردید و در همان
سال به روزنامه نگاری پرداخت و مجله اردوی معلی و سپس نشریه مستقل را انتشار داد.
وی نخست در نهضت «سودیشی» شرکت جست و سپس به عضویت حزب کنگره درآمد. گفتنی است او در کنگره، همواره گروه‌های تندرو را یاری می‌کرد. در
ربیع الاول ۱۳۳۸ ق کنفرانس
خلافت به اهتمام او و سایر رهبران
مسلمان برجسته شبه قاره
هند چون ابوالکلام آزاد و علی برادران و چند تن دیگر در دهلی تشکیل شد در این اجلاس درباره شیوه همکاری کردن با
استعمار بریتانیا و حمایت از
خلافت عثمانی تصمیم گیری توافق کلی به عمل آمد. وی در ۱۹۲۲ طی لایحه‌ای به کنگره پیشنهاد کرد که هدف کنگره باید استقلال و جدایی کامل از بریتانیا باشد. این لایحه در کنگره، غوغایی به راه انداخت و به سبب مخالفت شدید
گاندی سرانجام رد شد.
وی پس از چندی دریافت که کنگره به سوی
پان هندوئیسم کشیده شد و مسلمانان از آن بهره‌ای نخواهند برد؛ از اینرو کنگره را رها کرد و به حزب مسلم لیگ پیوست و تا هنگام استقلال
پاکستان از هند (۱۹۴۷) به عنوان عضوی فعال در آن خدمت کرد.
حسرت موهانی در ۱۳۷۰ یا ۱۳۷۱ ق/ ۱۹۵۱ دیده از جهان بربست. او سراسر زندگی خویش را در راه
خدمت به
مسلمانان سپری کرد. و در گستره
سیاست، پیوسته به راستی و درستی اهمیت می‌داد شخصیت سیاسی او در جنبش استقلال طلبی هندوستان چنان برجسته بود که حتی گاندی نیز از آن تمجید نمود. وی در اهمیت
آزادی هند و ارتباط آن با آزادسازی دیگر سرزمین‌های اسلامی معتقد بود مسلمانان از تاسیس جمهوری هندوستان دو منفعت خواهند برد: اول نفع عمومی که در کنار هندوان، شهروندان کشورشان محسوب می‌شوند؛ و دوم نفع ویژه به این معنا که با زوال مقام و
قدرت بریتانیا ـ بدترین
دشمن ممالک اسلامی دنیای
اسلام فرصت تنفس و مجال بهبود اوضاع را خواهد یافت.
حسرت در شعر و ادب نیز مقامی برجسته یافت. نشریة اردوی معلی او جایگاه ویژه‌ای در ادبیات داشت. وی همچنین شرح جامعی بر دیوان اسدالله غالب نگاشت.
عشق حسرت به سیاست در غزل‌های او به خوبی نمایان است. برای نمونه در غزل‌های حبسیه خود در مواضع متعدد به رخدادها اشاره می‌کند. او اندیشه‌های سیاسی را به زبان غزل بیان می‌کرد و از اینرو به «رئیس المتغزلین» ملقب گردید.
دانشنامه های انقلاب اسلامی و تاریخ اسلام، فرهنگنامه علمای مجاهد، برگرفته از مقاله «فضل‌الحق حسرت موهانی».
