فرزندان حضرت عباس
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
برخی تعداد فرزندان حضرت عباس را دو نفر به نام‌های
عبیدالله و فضل یا
حسن و
محمد، و برخی دیگر او را تنها صاحب یک فرزند، یعنی عبیدالله دانسته‌اند؛ بنا بر نقلی،
حضرت عباس فرزند دیگری به نام قاسم یا محمد نیز داشته‌اند. بر این اساس گفته‌اند محمد و قاسم در
روز عاشورا به
شهادت رسیده‌اند؛ از‌این‌رو نمی‌توان گفت که فرزندان
حضرت ابوالفضل العباس (علیه‌السلام) در
کربلا حضور نداشتند؛ چون یا بودند و به
شهادت رسیدند و یا در قافله اسرا بودند و با توجه به سن کم نجنگیدند؛ زیرا بنا بر تحقیق و جست‌وجو، گزارشی تاریخی که عدم حضور فرزندان حضرت
عباس بن علی (علیه‌السلام) در کربلا را اعلام کند، نیافتیم.
در منابع تاریخی آمده است،
حضرت ابوالفضل العباس (علیه‌السلام) با لبابه دختر
عبدالله بن عباس، پسر عموی،
پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) ازدواج کرد.
حاصل این
ازدواج، فرزند یا فرزندانی بود که در تعداد آنها اختلاف نظر وجود دارد.
برخی تعداد آنها را دو نفر اعلام کرده‌اند. یکی به نام عبیدالله و دیگری به نام فضل.
یا حسن
یا
محمد.
برخی دیگر او را تنها صاحب یک فرزند، یعنی
عبیدالله دانسته‌اند.
در کتاب «
نور العین فی مشهد الحسین» که منسوب به
اسفراینی (م ۴۱۸ق) است؛ فرزندان دیگری را نیز برای حضرت عباس (علیه‌السلام) ذکر می‌کند که در کربلا حضور داشتند. البته تنها نام یکی از آنها را با نام
قاسم نام می‌برد و برای فرزند دیگرش عبارت «ابن العباس» را می‌آورد.
برخی متأخران نام او را محمد ذکر کرده‌اند.
اسفراینی درباره
شهادت قاسم بن عباس و برادرش
محمد می‌نویسد: هنگامی که بیش‌تر یاران امام حسین (علیه‌السلام) در درگیری با دشمنان به
شهادت رسیدند،
امام حسین (علیه‌السلام) فریاد برآورد: «وا غَوْثاه، بِکَ یا الله، وا قِلَّةَ ناصِراه؛ فریاد (از بی‌کسی) به تو پناه می‌برم ای خدا! وای از کمی یاران!» در این لحظه، دو نوجوان که چهره‌ای مانند ماه داشتند، (صدای
امام را شنیدند)، از
خیمه به بیرون دویدند که یکی از آن دو فرزند عباس (محمد) و دیگری برادرش قاسم بود؛ و در پاسخ امام فریاد زدند: «لَبَّیْکَ یا مَولانا، نَحنُ بَینَ یَدَیکَ؛ در خدمت توایم ای سرور ما!». امام حسین (علیه‌السلام) رو به آنان کرد و فرمود: «
شهادت پدرتان کافی است»؛ اما آنان امتناع ورزیده و گفتند: «نه به خدا ای عمو!» سپس از
امام اجازه گرفته و به میدان نبرد شتافتند و پس از پیکار با دشمن هر دو به
شهادت رسیدند.
اما به دلایل مختلفی نمی‌توان به گزارشات
نور
العین اعتماد و اطمینان نمود؛ که در این‌جا به نمونه‌هایی به طور خلاصه اشاره می‌شود:
تعدادی از علمای
رجال و حدیث‌شناس و عاشوراپژوهان درباره این کتاب گفته‌اند: در این کتاب به قدری دروغ‌های عجیب و غریب و خلاف
عقل و خلاف
متواترات تاریخی فراوان است که نمی‌توان آن را منتسب به ابواسحاق اسفراینی،
فقیه برجسته
شافعی دانست. هرکس در مقتل چاپ‌شده
نور
العین نگاه کند، چیزهایی که
شیعه و
سنی برخلاف آن اتفاق کرده‌اند، خواهد دید. لذا به گزارشات نورالعین به‌تنهایی اعتمادی نداریم.
این بخش از گزارش نورالعین به گونه‌ای نقل شده است که گویا نبرد
کربلا هم در
روز عاشورا و روز یازدهم محرم بوده است؛ در حالی که این برخلاف نقل
منابع تاریخی و
حدیثی می‌باشد. به علاوه، بخشی از آن‌چه درباره دو فرزند
حضرت ابوالفضل (علیه‌السلام) نقل کرده، شباهت زیادی به جریان
قاسم بن حسن (علیه‌السلام) دارد. گویا نقل‌کننده میان وقایع و مبارزات
عاشورا مرتکب اشتباه شده و گزارشات را درهم آمیخته است.
به هر حال درباره حضور فرزندان حضرت ابوالفضل العباس (علیه‌السلام) در کربلا یا
شهادت آنها باید گفت:
در برخی منابع تاریخی آمده است که
محمد بن عباس در
روز عاشورا به
شهادت رسید.
ابن شهر آشوب در تعداد
شهدای بنی‌هاشم می‌نویسد:
«وَ اخْتَلَفُوا
فِی عَدَدِ الْمَقْتُولِینَ مِنْ أَهْلِ الْبَیْتِ فَالْأَکْثَرُونَ عَلَى أَنَّهُمْ کَانُوا سَبْعَةً وَ عِشْرِینَ تِسْعَةٌ ... مِنْ وُلْدِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ
الْحُسَیْنُ وَ الْعَبَّاسُ وَ یُقَالُ وَ ابْنُهُ مُحَمَّدُ بْنُ الْعَبَّاس...».
و ظاهراً برخی مورخان و
علما به طور اجمال با توجه به گزارش نورالعین گفته‌اند، دو تا از فرزندان حضرت ابوالفضل العباس (علیه‌السلام)، یعنی محمد و قاسم در روز عاشورا به
شهادت رسیدند.
از‌این‌رو نمی‌توان گفت که فرزندان
حضرت ابوالفضل العباس (علیه‌السلام) در
کربلا حضور نداشتند؛ چون یا بودند و به
شهادت رسیدند یا در قافله اسرا بودند و با توجه به
سن کم نجنگیدند؛ زیرا بنا بر تحقیق و جست‌وجو، گزارشی تاریخی که عدم حضور فرزندان حضرت عباس بن علی (علیه‌السلام) در کربلا را اعلام کند، نیافتیم. به علاوه، با وجود چنین گزارشی، با توجه به خردسال بودن فرزندان ایشان، عدم حضورشان در کربلا هم مشکلی ایجاد نمی‌کند.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «فرزندان حضرت عباس»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۳/۱۹.
